Çin: Bo Xilai Olayının Ardından Dünya Çapından Yorumlar

Associated Press, Reuters, Wall Street Journal, İngiliz Financial Times, BBC, VOA dâhil dünya çapındaki birçok ana basın kuruluşunda peş peşe Bo Xilai olayı hakkında haberler yayınlandı.

Bo Xilai’nın görevinden alınması haberinin dünya gündemine bomba gibi düşmesinin ardından, İngiliz The Guardian gazetesi olayı şöyle tasvir etti, “Son yıllardaki bu en büyük siyasi oyun, Çin’de yaklaşık on sene boyunca ilk kez iktidar değişimi öncesi patlak verdi.” Batı basını Wang Lijun’un gizlice Amerikan Konsolosluğuna sığınmasına a’dan z’ye yer verirken, Çin Devlet Konseyi Başbakanı Wen Jiabao’nın görevi boyunca nadir olarak 14 Mart tarihinde verdiği sert ifadeleri de yayınlandılar. Dünya çapındaki ana basın kuruluşlarının odakladığı konular: Bo Xilai’nin Çin Merkez Siyasi Bürosundaki bağlantıları, cezalandırma alıp almadığı, ÇKP (Çin Komünist Partisi) içindeki farklı gruplar arasındaki mücadeleler. Aşağıda birkaç basın kurluşu tarafından yayınlanan haberlerden özetler yer almaktadır:

İngiliz BBC:

Bo Xilai’nın ÇKP’nin en üst konumuna ulaşması zaten mümkün görünmüyordu. Bo’nın olayı, ÇKP’nin yeni hükümet liderleri arasındaki mücadele sırasında “alenen kurşun sıkmak”tır. (BBC yorumcusu Michael Bristow)

Alman Deutsche Welle:

Aslında bazı kişiler bundan önce Bo Xilai belki 18. Ulusal Halk Kongresinden sonra Çin Merkez Siyasi Bürosunun 9 daimi komite üyesinden biri olacağını tahmin etmişlerdi, fakat bu defa görevinden alınması en azından kısa süre için bu tahminlerde bir değişkenlik yarattı. Artık Bo Xilai’nın, Çin Merkez Siyasi Bürosundaki 25 üye içinde hala kalıp kalamayacağı bilinmiyor.

İngiliz Financial Times:

1. Bo Xilai’nin geleceği “oldukça etkilendi.” (Hong Kong Şehir Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Zheng Yusuo)

2. Pekin hükümetinin sessiz kalması oldukça anormal, bu durum belki ÇKP içinde bu olayın nasıl kararlaştırılacağı yönünde ciddi bir anlaşmazlık olduğunu göstermekte. (Amerika Kuzeybatı Üniversitesi Profesörü Shi Zonghan)

İngiliz Guardian:

1. Bu olay, 2006 yılında eski ÇKP Parti Sekreteri Jiang Zemin tarafındaki Shanghai eski Şehir Sekreteri Chen Liangyu’nun görevinden alınmasının ardından meydana gelen en büyük siyasi çatışmadır. Fakat büyük ihtimalle Bo Xilai hakkında büyük ölçüde araştırma yapılamayacak, çünkü Bo Parti içinde hala birçok kişinin desteğine sahip ve en önemli şey onun asker ile olan ilişkisi hemen kesilemez.(Bloomberg’den Shi Zonghan)

2. Bo Xilai’nın Merkez Siyasi Bürosundaki görevinde alarm verildi. Başka bir olasılıkta Bo Xilai Pekin’de araştırılmak üzere kalacak ve Chongqing’e geri dönemeyecek. (Amerikan Brookings Institution’dan Li Cheng)

3. Xi Jinping’in herhangi bir engelleme olmadan yeni hükümetin başına geçebilmek için, ÇKP Merkezinde yandaşları olan Bo Xilai’yi kullanarak şu anki siyasi dalgayı sakinleştirecek. Bo Xilai çok tehlikeli bir lider ve bu defa ona verilen ders diğer liderler içinde bir uyarı olacak. Böyle bir şeyi hiç kimse beklememiş olmasına rağmen, günümüz Çin’indeki siyaset böyle bir “yatıştırıcı”ya gerçekten ihtiyaç duymakta. (Pekin Üniversitesinin misafir profesörü David Kelly)

İngiliz Daily Telegraph:

Kimse Bo Xilai’nin tarafında kalmaz, çünkü Wang Lijun’un elinde Bo hakkındaki ne kadar kanıtın olduğunu kimse bilmiyor. Bo Xilai’nin, Mao Zedong dönemindeki metot ile hareket etmesi zaten Hu Jintao ve Wen Jiabao’yu kızdırmıştı. Bunun dışında, Bo Xilai’nin genel olarak Jiang Zemin tarafında olduğu kabul edildiği gibi Zhang Dejiang da Jiang Zemin tarafındadır. Zhang Dejiang’nın geçici olarak Chongqing Şehri Parti Sekreterliği görevini üstlenmesi Jiang Zemin grubu ile Hu Jintao ve Wen Jiabao grubunun anlaşma yaptığı anlamına gelebilir. Hu Jintao ve Wen Jiabao birkaç ay sonra görevlerinden ayrılacaklar, bu defaki Bo Xilai’nin görevinden alınma olayı Hu ve Wen’in parti içinde hala etkin güçleri olduğunu göstermektedir. (People Üniversitesinden Zhang Ming)

Amerikan New York Times:

Şu anda, Wang Lijun olayının Bo Xilai’yı ne kadar etkileyeceğini henüz net değil ve belki bunun netleşmesi birkaç aylık bir zaman alacak. Fakat Bo Xilai artık görevinden alındı ve iktidar gücü de yok. (Pekin’deki üst düzey bir yetkili)

Amerikan Wall Street Journal:

1. Görevden alarak Bo Xilai’nin siyasi hayatına sona verilmektedir. Bo belki hala Merkez Siyasi Bürosunda kalabilir, çünkü Xinhua Haber Ajansı tarafından onun Bürodan ayrıldığı yönünde açıklama yapılmadı, fakat daimi komiteye yükselmesi için şu an umut kalmadı ve muhtemelen Bo Xilai’nın araştırılma ile karşı karşıya kalma imkânı var.

2. Geçici olarak Chongqing Şehri Parti Sekreterliği görevini üstlenen Zhang Dejiang da Bo Xilai gibi Jiang Zemin’in yandaşıdır, böyle bir ayarlanma ÇKP’nin Parti içindeki bütün tarafları dengelemek istediği anlamına gelmektedir.

Fransız AFP:

Bo Xilai devamlı olarak ÇKP’nin üst düzeydeki liderlerinin sıkıntıdan yerlerinde rahat oturamamaları için çalışıyordu ve onlar, Bo Xilai’nin Merkez Siyasi Bürosunun daimi komitesi olmak için çalışmasından oldukça gücendiler. (Tsinghua Üniversitesinin profesörü Cheng Zhiyu)

İngiliz Reuters:

1. Bo Xilai’nin görevinden alınması ÇKP’nin 18. Kongresinden sonraki yeni hükümetin durumunu etkileyecek, çünkü kimin daimi komitede yer alacağı belirsizliği kendini gösterdi. (Pekin’deki bağımsız yorumcu Chen Ziming)

2. Bu haber insanı şaşırttı, fakat Bo Xilai geçmişteki görevleri sırasında hep başarıyla kendi istekleri doğrultusunda istediğini yapmıştı ve bu durumda Bo Xilai sadece belli bir siyasi görevin peşinde koşan bir kişi değil, o büyük ihtimalle bir bukalemundur.” (Hong Kong Teknik Üniversitesi Cui Dawei)

Kaynak: http://www.epochtimes.com/gb/12/3/15/n3541255.htm