Tarihsel Figürler: Cengiz Han "Moğol İmparatorluğunun Büyük Kurucusu"

Cengiz Han, Moğol İmparatorluğunun büyük kurucusu (Resimleyen: Yeuan Fang / Epoch Times)

Cengiz Han (M.S. 1162-1227), aynı zamanda Chingis/Chinghis Khan olarak da bilinir, Moğol İmparatorluğunun kurucusudur ve torunu Çin’de Yuan hanedanlığını kurmuştur.

Moğolca “Cengiz” büyük ve güçlü, “Han” ise lider veya kral anlamına gelmektedir. Cengiz Han, Moğol yaylasında tüm kabileleri kendi buyruğu altında birleştirdiğinde kendisine verilen addır. Gerçek ismi Temuçin (Temüjin)’dir, bazı tarihçiler tarafından “saf çelik” anlamına geldiğine inanılır.

Temuçin bir kabile reisinin ailesinde doğdu. Kabile reisi babası, Temujin çocukken Tatarlar tarafından zehirlenerek öldürüldü. Ailesi daha sonra kendi kabilesi tarafından terk edildi ve yoksulluk içinde yaşadı. Onlar güçlü bir kabilenin koruması olmadan göçebe bir yaşamın tüm zorluklarına katlanmak zorunda kaldı. Temujin çocukken diğer kabilelerdeki insanlar tarafından sıkça aşağılandı ve bazen hayatı risk altında olsa da savaştı. Büyüdükçe büyük bir cesaret ve dayanıklılığa sahip kararlı bir genç oldu ve cazibesi ona diğer kabilelerden arkadaşlar ve destekçiler kazandırmaya başladı.

Temuçin, yeni evlendiği karısı rakip bir kabile olan Merkit tarafından zorla kaçırıldıktan sonra yardım arayışı ile Tuğrul Han’ın (Çince Wang Khan) büyük kabilesine katıldı. Tuğrul’un yardımı ile Temuçin Merkit’i yendi ve eşini kurtardı. Diğer savaşlarında Temuçin, fethettiği kabileleri kendi kabilesine katarak daha fazla saygı ve popülerlik kazandı. O, tüm kabilelerden sadık insanları teşvik ediyor ve kökeni ne olursa olsun başarılı askerlere ödül veriyordu. Kabilesinin hızla büyümesi diğer kabileler arasında kıskançlık ve düşmanlığa yol açtı ve kısa süre sonra savaşlar başladı. 1206 yılında, Temuçin dış dünyada “Moğollar” olarak bilinen Moğol yaylasındaki tüm kabileleri birleştirdi ve kendisine “Cengiz Han” unvanını aldı.

Göçebe kabilelerden oluşan Moğollar üç ana beceriye sahiptir: binicilik, güreş ve okçuluk. At binme sıyrık ve göç için bir zorunluluktur, güreş fiziksel uygunluk için ve okçuluk ise avcılık veya savunma içindir. Bu ana beceriler zor yaşam koşullarında hayatta kalmayı sağlamaktadır.

Cengiz Han, bu ana askeri becerilerinden tam olarak yararlanmak için bir dizi taktik geliştirdi. En belirgin özelliklerinden biri, mükemmel biniciliğe sahip Moğol askerlerinin kişi başı değiştirerek en azından iki ya da üç binecekleri atları vardı. Buna ek olarak, Moğol süvarileri basit yiyecekler ile besleniyor, hareketleri çok hızlı ve geceleri uzun mesafe yol kat edip saldırabiliyorlardı. Cengiz Han bir kez sürpriz bir saldırı gerçekleştirdi ve süvarileri 24 saat içinde iki yüz kilometre at sürdüler. İşte bu yüzden Moğol süvarileri “Gökten iner gibi hızla geliyor ve şimşek gibi hızla terk ediyorlar.” şeklinde nitelendirildi.

Cengiz Han, usta bir stratejistti. İttifak oluşturmak veya düşmanı ayırt etme konusunda olağanüstü beceriler gösterdi. Kendisine sadık kaldıkları sürece, fethettiği yerlerdeki geleneklere ve alışkanlıklara büyük hoşgörü gösterdi. Topraklarının genişlemesi ile Budizm, Taoizm ve İslam gibi birçok din de Moğolistan’a girmiştir.

Cengiz Han, düşmanlarının avantajlı parçalarını kabul ediyor ve onların teknolojilerini benimsemekte hiç tereddüt göstermiyordu. O, Mançu ve Çinlilerden şehir kuşatma taktiklerini öğrendi. Yetenekli tüccarlara değer verdi ve fethettiği yerlerde Moğol olmayan tüccarların öldürülmesini yasaklamanın önemini fark etti. Batıya yaptığı birçok askeri seferde, çeşitli tüccarları Moğolistan’a getirdi. Moğol ordusu en gelişmiş silahlara sahipti ve düzenli 500 topçu birliği ordunun büyük ölçüde saldırı yeteneğini geliştirdi.

Batı’ya yaptığı büyük sefer, Avrupa ve Asya’nın eski sınırlarını kırdı. Savaş birçok ülkede kitlesel ölümlere neden oldu, fakat aynı zamanda Doğu ve Batı’daki kültürleri bir araya getirdi. Sonuç olarak, Çin’deki barut ve kâğıt para Batı’da yayıldı ve Batı tıbbı ve dokuma ürünleri de Çin’e girdi.

Cengiz Han büyük bir ulusal kahraman ve Moğollar tarafından Moğol İmparatorluğunun kurucusu olarak görülür. Halefleri tarihte Moğol İmparatorluğunu genişleterek en büyük kıta imparatorluğu haline getirdiler. Çin tarihinde kararlı ve büyük bir imparator olarak kaydedilen Cengiz Han, İran ve Doğu Avrupa’da korkunç bir fatih olarak tanınır.