Antik Çin Hikayeleri: Çinlilerin Soyadları

Eskiden beri Çin'de şöyle bir gelenek vardır: İki insan karşılaştığında birbirlerini selamladıktan sonra "Soyadınız nedir?" diye sorar. Bir atasözünde şöyle denir: "Bir erkek, yolculuğunda adını, masaya otururken soyadını değiştirmez." Her Çinli, soyadına büyük önem verir, itibarını korur.

Çinliler bundan 5000 yıl önce soyadı kullanmaya başladı. O zaman anaerkil düzen hüküm sürdüğü için, insanların annesi bilinir, ancak babası bilinmezdi. Bunun için Çincede "soyad" anlamındaki karakter, kadın ve doğum anlamına gelen iki bölümden oluşur. Bu, Çinlilerin soyadlarının eskiden annelerinin soyadlarından geldiğini ortaya koyuyor. Çin tarihinde başlangıcında, bir insanın soyadı iki bölümden oluşuyordu. Soyadının birinci bölümü, insanın oturduğu köyün veya bağlı olduğu kabilenin isminden geliyor; ikinci bölümü ise kral tarafından verilen tımardan, soyluluk unvanından, üstlendiği görevden veya öldükten sonra kral tarafından verilen sandan oluşuyordu. Bu nedenle eski zamanlarda Çin'de bir soylunun iki bölümlü soyadı ve adı, sıradan bir vatandaşın ise sadece tek bölümlü soyadı ve adı vardı. O zamanlarda bir evlilik kuralı vardı: Soyadının ikinci bölümü aynı olan erkek ve kadın evlenebiliyor, soyadının birinci bölümü aynı olan iki kişinin evliliği ise kabul edilmiyordu. Bu, eskiden bile Çinlilerin akraba evliliğinden sağlıklı olmayan bebek doğabileceği şeklindeki kalıtım kuralını keşfetmiş olduklarını gösteriyor.

Tang hanedanının Taizong dönemine ait 627 yılında personel bakanlığını yürüten Gao Shilian, halk arasında kullanılan soyadlarnı kaydetti ve bir kitap oluşturdu. O zaman Çin'de kaç soyadı var, bilmek ister misiniz?

Kuzey Song (960-1127) Hanedanı döneminde "Yüz Soyadı" adlı bir kitap derlenmişti. Kitaba tek karakterli 408, iki veya daha fazla karakterli 30 soyad alındı. Daha sonra kitaba devamlı olarak eklemeler yapıldı. Bir dönemde soyad toplamı 4000 ila 6000'a ulaşmıştı. Ancak bugün en sık 300 soyad kullanılıyor.

Çinlilerin soyadları arasında en çok tek karakterli soyadları kullanılıyor. İki veya daha fazla karakterli soyad ise çok azdır. En sık 5 soyad görülür: Zhang, Wang, Li, Zhao ve Liu. Ancak son yıllarda Li soyadlı vatandaşların sayısı çoğalarak en yaygın soyadı oldu. En çok kullanılan 5 soyadının son sıralaması şöyle: Li, Wang, Zhang, Liu ve Chen.

İki veya ikiden fazla karakterden oluşan soyadı çok azdır, en çok görülen iki karakterli soyadlar arasında Zhuge, Ouyang, Sima, Duanmu ve Gongsun yer alıyor.

Geleneğe göre, Çinler genellikle babalarının soyadını alır, annelerinin soyadını alana daha az rastlanır. Bir kadın evlendikten sonra yine de kızlık soyadını korur.

Soyadlarının dağılımına coğrafi farklılık da yansır. Li, Wang, Zhang ve Liu en çok kuzey kesimlerde, Chen, Zhao, Huang, Lin ve Wu ise en çok güney kesimlerde görülüyor.