Geleneksel Çin Sanatları: Eski Çin Enstrümanı “Guzheng”

Çok eski bir Çin müzik enstrümanı olan Guzheng bizim de çok yakından tanıdığımız Kanun ile birlikte zihter familyası içerisinde yer almaktadır. Çin’deki kaynaklara göre Guzheng’ın tarihi Qin hanedanlığı zamanına, yani milattan önce 206 yıllarına dayanmaktadır.

Guzheng, solo enstrüman olarak geleneksel Çin müziğinde her zaman popülaritesini korumuştur.19 yy.dan itibaren ise solo repertuar olarak büyüme göstermiş, bunun ile birlikte de hızlı gelişen teknoloji karşısında bazı değişimlere uğramıştır.

Çince karakter olarak, Gu（古）eski çağ anlamına gelmektedir. Zheng (zheng筝) ise iki bölümden oluşmuştur, üst kısımdaki karakterin anlamı bambu, alt kısımdaki karakterin anlamı ise tartışmak, münakaşe etmek anlamına gelmektedir. Çin’deki efsaneye göre 25 yaya sahip olan, zihteri çalan çok meşhur bir müzisyen varmış. Bunun birbirinden yetenekli iki tane oğlu varmış, ikisi de zither çalma konusunda çok yetenekli ve başarılılarmış. Usta müzisyen bir gün yaşlandığını ve artık zihterini oğullarından birine devretme vaktinin geldiğini anlamış, fakat hangi oğluna zihteri bırakacağını bir türlü karar verememiş. İki oğlu da babasının enstrümanına sahip olmak istiyorlarmış, bu duruma çok üzülen müzisyenin bir gün aklına zihteri ikiye bölmek gelmiş. Biri 12 yaylı diğeri ise 13 yaylı olarak zihteri ikiye bölmüş, ortaya çıkan yeni enstrüman büyük bir şaşkınlık yaratmış, çünkü yeni enstrüman eskisine göre daha yumuşak ve daha güzel bir sese sahipmiş, müzisyen bu yeni alete Zheng adını vermiş.

Yukarıda da belirtildiği gibi Zheng karakterine baktığımızda, bambu ve münakaşa karakterlerinin birleşmesi ile meydana geldiğini görüyoruz. Zheng karakterindeki bambu karakteri bize o yıllarda Guzheng’ın bambudan yapıldığını işaret ediyor. Münakaşa, tartışma, karakterinin kullanılmasının sebebi ise Türk halk edebiyatında da olan ve genelde âşıkların manidarlı sözler kullanarak birbirleri ile atıştıkları gibi, iki Guzheng ustasının da karşılıklı geçerek duygularını dile getirmek vasıtası ile birbirleriyle atışması sonucundan yola çıkarak bu karakteri kullandıklarını gösteriyor.

1961 yılından itibaren ise, 21 yaya sahip, farklı malzemelerden üretilen modern Guzhengler kullanılmaya başlanıldı. Guzheng’in ahşaptan yapılmış uzun ve kavisli gövdesi üzerindeki yaylar hareketli köprü üzerinden geçmektedir. Bu köprü sayesinde Guzheng’e akor yapılır, köprü hareket ettirilerek farklı seslerin elde edilmesi sağlanır.

Guzheng çalan kişi, geleneksel repertuarlar için her bir parmağına özel bantlar takarak vuruşlarını gerçekleştirir. Sağ elin üç parmağını kullanarak vuruşlar yapılırken, sol el yayın diğer tarafına bastırarak özel tonlar elde edilmesi sağlanır. Günümüz repertuarların da ise farklı çalma sitilleri oluşmuştur. Örneğin her iki ele de bantlar takılarak ve her iki elide hareket ettirmek sureti ile çalındığı gibi, günümüzde de en çok kullanılan yöntem olan sol elin dört parmağına pena takılarak sağ el ile de köprünün oraya bastırılarak çeşitli harmonik sesler elde etmek suretiyle de çalınmaktadır.