Antik Çin Gelenekleri: Xia Zhi

Xia Zhi, Çin Ay Takvimine göre, yılın 24 sezonundan biridir ve her yılın 21 veya 22 Haziran gününe rastlar. Bu yılki Xia Zhi sezonu, 22 Haziran günü kutlandı.

Eski çağlarda Çinli astronomlar, güneş ışıklarının dünyayı en uzun zaman aydınlattığı Xia Zhi gününde, kuzey yarımkürede gündüzün en uzun olduğunu ve kuzey enlemlerine çıkıldıkça gündüz süresinin de o kadar arttığını keşfetmişler. Olgular şöyledir: Xia Zhi gününde Çin'in en güneyindeki Hainan eyaletinin merkezi Haikou kentinde gündüz 13 saati biraz aşarken, orta kesimindeki Hangzhou kentinde 14 saat, biraz yukarıda yeralan başkent Pekin'de 15 saat olur; ancak en kuzeyindeki Heilongjiang eyaletinin Mohe nehrinde gündüz süresi 17 saati aşar. Xiazhi gününden sonra güneş ışıklarının dünyayı aydınlattığı alan yavaş yavaş güneye kayar, kuzey yarımküredeki gündüz süresi ise kısalmaya başlar. Halk arasında "Xia Zhi makarnası yendikten sonra, gündüz bir ip kısalır" diye bir söz vardır.

Çin halkı, Xia Zhi gününden sonraki 15 günü eskiden 3 bölüme ayırırdı. İlk bölüm 3 gün, ikinci bölüm 5 gün, son bölüm ise 7 gün olur. Bu sezonda Çin'in çoğu bölgesinde hava sıcaklığı yüksek ve güneş ışınları bol olur; tarım ürünleri hızla büyür, insanlar psikolojik ve ekolojik açılardan suya büyük ihtiyaç duyar. Bu dönemde düşen yağmur suyu, tarımsal üretim üzerinde büyük etkide bulunur. "Xia Zhi sezonunda bir damla yağmur, bin altına bedeldir" şeklindeki atasözü, Xia Zhi sezonundaki yağmurun değerini ifade eder. Genel olarak Xia Zhi sezonunda Yangtze Nehrinin orta ve aşağı kesimleri, Sarı Nehir ve Huaihe nehri havzalarındaki yağmur yağışı, tarım ürünlerinin ihtiyacını karşılayabilir. Bir tarihi kayıtta yer alan yazıda, Çin Ay Takvimine göre 6. ayda mutlaka 3 yağmur yağışı görüldüğü, köylülerin bu değerli yağış için çok sevinerek kutladığı bildirilir. Bu kayda göre, 1000 yıl önceki Çinliler, Xia Zhi sezonundaki yağışın özelliklerini kavradı.

Astronomlar, Xia Zhi'yi kuzey yarımkürede yaz mevsiminin başlangıcı olarak belirlerken, iklim bilimi ise ortalama hava sıcaklığının üst üste 5 gün 22 dereceyi aşmasını yaz mevsiminin başlangıcı olarak görür. Xia Zhi gününden sonra kuzey yarımküredeki hava sıcaklığı yüksek düzeyde seyreder, güneş ışınları bol olur, yağmur yağışı artar. Bunlar, tarım ürünlerinin büyümesine yardımcı olur. Ancak Yangtze Nehri'nin orta ve aşağı kesimleri yağmur sezonunda bulunduğu için yağmur süresi uzun, yağmur miktarı da büyük olur, bazen sel afeti yaşanır, hatta halk can ve mal kaybına uğrar. Bu nedenle her Xia Zhi sezonunda Yangtze Nehrinin orta ve aşağı kesimlerindeki vatandaşların selle mücadele çalışmalarını güçlendirmesi istenir. Xia Zhi gününden sonra sıcak hava dönemine girilir; tarım ürünleri hızla büyürken, ot ve böcek zararları da yayılır. Ot ve böcekler, tarım ürünleriyle besin için mücadeleye girişir, bu nedenle Xia Zhi sezonunda tarım yönetiminin güçlendirilmesi tavsiye edilir. Halk arasında çok sayıda atasözü vardır: "Xia Zhi sezonunda otlar temizlenmezse, sanki zehirli bir yılan beslenmiş olur"; "Xia Zhi sezonundaki 'altın' günlerde tarım üretimine özen gösterilmeli."

Xia Zhi'yle ilgili daha başka birçok atasözü vardır. Örneğin "Xia Zhi geçmeden hava sıcak olmaz". Yani Xia Zhi'yle sıcak yaz mevsimine girilir, ancak en sıcak günler henüz gelmemiştir... Xia Zhi gününden sonraki bir dönemde hava sıcaklığı yükselmeye devam eder, ancak en sıcak günlere 20,-30 gün sonra rastlamak mümkündür.

Xia Zhi gününden sonra hava çok sıcak olduğu için insanın iştahı iyi kapanabilir ve zayıflamaya başlayabilir. Eskiden Çinliler, Xia Zhi'den sonra çalışma temposunu yavaşlatır, besine önem vermeye başlardı. Zhejiang eyaletindeki Jiande kentindeki vatandaşlar, Xia Zhi gününde kırmızı hurmalı yumurta ve tavuk yiyip sonbahar mevsimindeki tarım işleri için hazırlık yapar, Çin'in başkent Pekin'de Xia Zhi gününde mutlaka makarna yenir.

Xia Zhi sezonunda güneş çarpmasından korunmak gerekir. Bu konuda soğuk yemekler ve meyveler tavsiye edilir. Çin'deki Zhou (M.Ö. 1046 - 256) hanedanı döneminde buz sağlanması işinin yönetiminden sorumlu olan bir yönetici ve özel bir buz sarnıcı bulunuyordu. Kış mevsiminde stoklanan buzlar, yaz mevsiminde kullanılırdı. Son hanedan olan Qing hanedanına mensup imparatorlar, Xia Zhi gününde yöneticilere buz hediye ederdi. Yaz mevsiminde sivrisinek gibi böcekler çok olduğu ve insan kolayca hastalandığı için sarımsak ve yeşil soğan da önerilir.