Çin Mimarisi: Saray Mimarisi

Yasak Şehir içindeki Taihemen Sarayı

İmparatorluk hükümeti mimarisi olarak da adlandırılan saray mimarisi, imparator tarafından iktidarın sağlamlaştırılması, en yüksek konumunun pekiştirilmesi, maddi ve manevi ihtiyaçların karşılanması için inşa edilen ihtişamlı yapılardır. Bu yapıların çoğu, altın sarısı ve yeşil çinilerle yapılmasından dolayı güneş ışığı altında parlar ve son derece görkemli görünür.

Saraylar, Çin’in Qing hanedanı döneminden itibaren imparator ve sülalesinin oturdukları mekân ve imparatorun devlet işlerini gördüğü yer haline gelmiştir. Qing hanedanından sonra da büyüklüğü günden güne artan saraylar, yay şeklindeki çok büyük dam sütununun kullanılması, damının altın sarısı çinilerle döşenmesi, rengârenk resimlerle dekore edilmesi, kubbenin ince işçilikle oyulması, granit platformda kurulması ve küçük yapılarla çevrili olması gibi başlıca özelliklerine sahip olmuştur. Yasak Saray’da bulunan ve “ilahi huzur sarayı” anlamına gelen Taihe Salonu, saray mimarisinin en iyi temsilcisi olarak kabul edilmiştir.

İmparatorun en yüksek konumda olmasını ve çekirdeği imparator olan sınıf farklılığı düşüncesini göstermek için oluşumunu sıkı bir şekilde merkezi enleme göre uygulayan Çin saray mimarisinin merkezi enlemindeki yapılar büyük ve ihtişamlı, merkezi enleminin iki kenarındaki yapılar ise nispeten küçüktür. Çin’in protokol rejiminin, ataları, anne babaları, beş tahılı (pirinç, yapışkan pirinç, darı, buğday ve soya) anma ve Toprak Tanrısına ibadet etmeden oluşmasından dolayı, bu rejimi yansıtan Çin saraylarının sol ilerisinde imparatorun atalarına ibadet etmesi için kullanılan Atalar Tapınağı (diğer adı Taimiao Tapınağı), sağ ilerisinde ise imparatorun toprak ve tahıl tanrılarına ibadet etmesi için kullanılan Sheji Platformu (“She”, toprak, “Ji”, tahıl anlamında) bulunur. Bu tür mimari oluşum, “Solda Atalar, Sağda Toprak ve Tahıl ” olarak adlandırılmıştır.

Çin sarayları da ön ve arka olarak iki bölüme ayrılmıştır. Sarayların ön bölümü, imparatorun devlet işleriyle uğraştığı ve önemli törenler düzenlediği yerler, arka bölüm ise imparator ve cariyelerin oturdukları mekânlardır. Diğer adı Zijincheng (evrenin merkezinde bulunan kent) olan Yasak Şehir, Çin’in saray mimarisini temsil eden yapıların başında gelmiştir. Çin’in Ming ve Qing hanedanlarının imparator sarayı olarak kullandıkları Yasak Şehir’de 24 imparator oturmuştur. 720 bin metrekarelik alanı kapsayan Yasak Şehir’de 9 bini aşkın ev yer almıştır. Yüksekliği 9,9 metre, uzunluğu ise 3400’den fazla metre olan kızıl duvarla çevrili Yasak Şehir’in hemen dışında sarayı savunma kanalı vardır. Sarayın inanılmaz büyüklüğüne, eşsiz mimari özelliklerine, rengârenk süslemelerine ve ihtişamlı görünüşüne dünya saray mimarisinde çok az rastlanabilir.

İki kesimden oluşan Yasak Şehir’in ön kesimi, imparatorların önemli törenleri düzenledikleri ve fermanları halka ilan ettikleri mekândır. Taihe Salonu, Zhonghe Salonu (birleşim salonu) ve Baohe Salonu (uyumu savunma salonu), ön kesiminin başlıca yapıları arasında yer alır. Yüksekliği 8 metre olan ve granit platform üzerinde kurulan bu salonlar, eski Çin efsanelerindeki kutsal sarayları andırırlar. Ciddiyet, ihtişam, saygı uyandırıcılık havası veren bu salonların iç dekorları son derece görkemli görünür. Yasak Şehir’in arka kesimi, imparatorların ve cariyelerinin oturdukları mekândır. Qianqing Salonu (gök saflığı salonu), Kunning Salonu (yerküre huzuru salonu) ve İmparator Parkı, bu kesimin başlıca yapılarıdır. Yoğun yaşam havasını veren bu yapıların çoğu, park, kitap odası, su kenarındaki pavyon ve süs taşlarından oluşur ve avlu oluşumunda yapılmıştır.

Hanedanların değişimi ve savaş nedenleriyle varlığını günümüzde hâlâ koruyabilen Çin saray mimarisi örneklerinin sayısı çok azdır. Pekin’de bulunan Yasak Şehir’in dışında Shengyan Yasak Şehri ve Xi’an’da bulunan Çin’in Han ve Tang hanedanlarına ait birkaç sarayın kalıntıları, günümüzde hâlâ bulabileceğimiz tarihi saray yapılarıdır.