Çin Mimarisi: Genel Özellikleri

“Sabit müzik” olarak da tanımlanan mimari, uygarlığı çağlardan çağlara taşıyan en önemli araç olarak biliniyor. Başlıca kısımları Han milliyetine özgü ahşap yapılardan oluşan Antik Çin Mimarisi’nin önemli bir bölümünü azınlık etnik gruplarının seçkin yapıları oluşturuyor. Antik Çin Mimarisi, M.Ö.2. yüzyıldan M.S.19. yüzyılın ortalarına kadar, geleneksel Çin kültürünün topraklarında boy vermesi, gelişmesi ve olgunlaşmasıyla “kapalı” ancak bağımsız bir sistem haline gelmiş; estetikle mimari tekniği bakımından son derece yüksek bir düzeye ulaşmış ve derin kültürel anlamını göstermişti. Dünyanın en uzun geçmişe dayanan, en geniş alana dağılan ve eşsiz özellikler taşıyan sanat sistemi olan Antik Çin Mimarisinin sanatı, Japonya, Kore ve Vietnam’ın antik mimarisini doğrudan etkilemekle sınırlı kalmayıp 17. yüzyıldan sonra da Avrupa mimarisine etkiler yapmıştı.

Büyük yüzölçümüne ve birçok etnik gruba sahip olan Çin, değişik doğal ve coğrafi şartlara ve çeşitli malzemelere göre, sanatsal üsluptaki yapılarını farklı mimari tarzlarıyla yaratmıştır. Çin’in kuzeyinde yer alan Sarı Irmak civarında yaşayan eski Çinliler, soğuk hava, rüzgâr ve karı engellemek için konutlarını ahşaptan ve sarı topraktan yapmışlardır；Çin’in güneyinde bulunan konutların malzemelerinin toprak ve ahşaptan oluşmasının yanı sıra, bambu kamışları ve sazlar kullanıldığı da görülür. Bu bölgedeki bazı konutlarda nemi engellemek ve iyi bir havalandırma sağlamak için konutun alt kısmındaki sütunlarda çok dayanıklı malzeme kullanılmıştır. Dağlık bölgelerde de taştan yapılar çok popüler olmuş, ormanlık bölgelerde yaşayan eski Çinliler ise sütunlu parmaklı yapılar inşa etmiştir.

Antik Çin Mimarisinin gelişmesi, Çin’in Qin ve Han hanedanları, Sui ve Tang hanedanları, Ming ve Qing hanedanları dönemlerinde üç kez doruğa çıkmıştır. Bunların mimari tarihinde yer eden benzer özellikleri, dönemin bütün yapılarını temsil edebilen büyük sayıda tipik yapıların kurulmasıdır. Saray, mezarlık, savunma mevkileri ve su kanalları inşasını da kapsayan bu yapıların mimari tarzı, başta kullanılan malzeme olmak üzere birçok bakımdan sonraki yapıları da etkilemiştir. Çin’in Qin hanedanı döneminde yapılan İmparator Qing Shi Huang’un Mezarlığı ve Çin Seddi, Sui hanedanı döneminde yapılan Zhaozhou Köprüsü, Ming ve Qing hanedanları döneminde yapılan Yasak Saray, günümüz insanlarına Antik Çin Mimarisi’nin eşsiz güzelliklerini gösteren birçok yapıdan yalnızca birkaçıdır.

Ancak, çok uzun geçmişe sahip olması, rüzgâr ve yağmurun aşındırması ve savaşlar nedeniyle bazı antik yapılar artık Çin’de kaybolmuştur. Günümüze kadar varlığını koruyabilen antik yapıların çoğu, Çin’in Tang hanedanından (yani M.S. 7. yüzyıl) sonra yapılmıştır. Bu yazımızdan itibaren her hafta sırayla Çin hanedanlıklarındaki Antik Çin Mimarisini tanıtacağız.