Çince Terim ve Simgeler: Anka Kuşu (鳳凰 - feng-huang / fın-huan)

Anka Kuşu

Çin Anka kuşu (feng-huang) ile Eski Mısır ve Klasik Antik Çağ Anka’sı arasında, ikisinin de mitolojik olması dışında hiçbir benzerlik yoktur. İçinde Feng-huang adı geçen yazılı metinlere M.Ö. ikinci bin yılın sonlarından itibaren rastlanır. M.Ö.4.yüzyılda yazılmış İlkbahar ve Sonbahar Kayıtlarının bir tefsirinde, erkek Anka’nın dişi tekboynuzun ve beş sihirli varlığın –beyaz kaplan, kara kaplumbağası, yeşil ejderha, kırmızı kuş ve kara savaşçı görülmesinin halkın adil bir kral tarafından yönetildiğine dair bir işaret sayıldığı yazılıdır. Anka’nın gözükmemesinden yakınan ve buna hükümetin çok kötü oluşu ve gelecekte hiçbir düzelme olanağı görünmemesini neden gösteren Konfüçyüs de, gökteki bu işaretlerden (fu-rui) söz etmekteydi.

Feng-huang, dört mucizevî yaratığın ikincisi ve tüylü hayvanların hükümdarıdır. Bir ejderhayla beraber tasvir edildiğinde, İmparatoriçe’yi temsil eder (ejderha imparatoru temsil etmektedir). Dişi bir simge olarak kullanımı nispeten yakın tarihlere rastlamaktadır.

Çin bilginleri, feng-huang sözcüğünün ‘rüzgâr’ (feng) sözcüğünden türetildiğini ve dolayısıyla feng-huang’ın, büyük bir olasılıkla ilk başta, rüzgâr tanrısı olduğunu düşünüyorlar. Bazıları ise, kuşun adındaki feng sözcüğünün erkek Anka’yı, huang’ın da dişi Anka’yı ifade ettiğini düşünüyorlar. Diğerleri de, kuşu bir yang (yani erkeği temsil eden) varlığı ve dolayısıyla Güneyle bağıntılı olarak görüyor. Vücudu beş insan vasfını simgeler: başı erdemi (de); kanatları sorumluluğu; sırtı dini ayinler sırasındaki doğru davranışı; göğsü merhameti; midesi güvenilirliği. Kuşun tüyleriyse, bu niteliklere göre beş renkten oluşuyor.

Bazı yazılı metinlerde, Güney Kutbunda zincifre bir mağarada doğmuş olduğu sanılan zincifre kırmızısı bir Anka’dan söz ediliyor. Bu yaratık ‘Zincifre Dağı’nın Anka’sı olarak bilinir. Zincifre kırmızı renktedir –Güneyin rengi- ve Taocu simyanın temel maddesidir.

Meru Dağı’nın arkasındaki cennet olan Uttarakuru Krallığı’nın bir tasvirinde, Ölümsüzlerin şarkıları ve danslarıyla eğlendiren Feng ve ‘beyaz luan’ı görmekteyiz. Bu luan’ın dişi Anka olması gerekmektedir, ancak bir istisna dışında, tarifi erkek Anka’nınkiyle aynıdır. Bu farklılık şudur: Bir ‘luan-adam’ (luan-sheng) ruhlara tahta bir cetvel kullanarak soru soran kişidir. Yanıt, verildiği zaman çoğunlukla şiir şeklinde olurdu. Bir Tayvan köyünde, bir luan-sheng’in üç ay içerisinde –belirli bir iş için hangi gün daha uygundur, hangi ilaç alınmalı, hangi muska taşınmalı gibi- çoğu günlük hayatı ilgilendiren 1,717 soru sorduğu kayıtlara geçmiştir. Burada mitolojik yaratıkları ve okültizmi bir arada görmekteyiz.