Eski Çin Gelenekleri: Duanwu Bayramı ve Qu Yuan

Duanwu Bayramı ve Qu Yuan

Çin'in Ay Takvimi'ne göre, 5. ayının 5. günü Duanwu Bayramı olarak kutlanıyor. Duanwu, Bahar Bayramı ve Ay Bayramıyla birlikte "Çin'in üç büyük geleneksel bayramı"ndan biri olarak kabul ediliyor.

Duanwu Bayramı'nın kaynağı hakkında birçok değişik açıklama var. Bazıları, Duanwu Bayramı'nın eski çağlardaki "Xiazhi"ye (güneş ışıklarının en uzun olduğu gün, 21 veya 22 Haziran) ilişkin geleneklerden kaynaklandığı, bazıları ise çok eski zamanlarda Yangtze Nehri boyunca yaşayan insanların ejderha totemine tapınmalarından kaynaklandığı görüşünü savunuyor. Ancak halk arasında en yaygın inanış, Duanwu Bayramı'nın eski yurtsever şair Qu Yuan'ı anmayı amaçladığı biçiminde. M.Ö 3. yüzyılda Chu devletinde yaşamış olan Qu Yuan, vatanın düşmanlar tarafından işgal edilmesinden sonra çok üzülmüş ve kendisini 5. ayının 5. günü Guluo nehrine atarak intihar etmiş. Bundan sonra halk, vatanını çok seven Qu Yuan'i anmak için nehre, içine yapışkan pirinç doldurulan bambu parçaları atmaya başlamış.

Qu Yuan, binlerce yıldır Çin'de en sevilen şairdir. Qu Yuan'ın yaşadığı Savaşan Devletler Dönemi, çok sayıdaki krallık arasında sürekli savaşların yaşandığı bir kaos dönemiydi. Qi ve Chu, dönemin en güçlü iki krallığıydı; diğer 10'dan fazla küçük krallık ise bu iki krallığa bağımlıydı.

Soylu bir aileden gelen Qu Yuan, Chu Krallığı yönetiminde üst düzey bir yetkiliydi. Qu Yuan, sahip olduğu zengin kültürel birikim ve dış temaslarla ilgili seçkin becerileri nedeniyle Chu Kralı'nın beğenisini ve güvenini kazanmıştı. O dönemdeki bütün krallar ve soylular, yetenekli insanların kendilerine hizmet etmelerini sağlamaya çalışıyordu, dolayısıyla Çin toplumunda bilgi ve beceriye saygı modası hâkimdi. Çok sayıda tanınmış bilgin, siyasi ülkülerini gerçekleştirmek için farklı krallıklar arasında gidip gelerek düşüncelerini anlatırdı. Ancak Qu Yuan, bunlardan farklıydı. Vatanını derinden seven Qu Yuan, olağanüstü yetenekleriyle Chu Kralı'na hizmet ederek, yurdunu dürüstlükle yönetilen güçlü bir ülke haline getirmek istiyordu. Böyle bir ülkü içinde olan Qu Yuan, ölümüne kadar vatanından bir adım bile uzak kalmadı. Ancak Qu Yuan, iç ve dış politika konularında yozlaşmış soylu kesim ile ciddi bir çatışma içine girmesi nedeniyle, siyasi rakiplerinin entrikalarıyla Chu Kralı'ndan uzaklaştırıldı. Bunun ardından Chu Krallığı, büyük devlet konumunu ve gücünü adım adım kaybetti. M.Ö. 278 yılında Qin Krallığı'nın ordusu Chu Krallığı'nın başkenti Yingdu'yu ele geçirdi. Vatanını kaybeden Qu Yuan, büyük üzüntü içinde kendini nehre atarak intihar etti.

Qu Yuan, Çin milletine ölümsüz miraslar bıraktı. Çin tarihinde adını duyuran ilk şair olan Qu Yuan'ın en önemli eseri “Li Sao” adlı şiir, eski Çin edebiyatında romantizm üslubuyla yazılan en uzun siyasi lirik şiirdir. Qu Yuan, bu şiirde çok sayıda tarihi olaylara yer vererek, Chu Kralı'nın, efsanelerde anlatılan üstün zekâlı krallar Yao, Shun ve Yu'yu örnek alıp yurt içinde bilgili ve yetenekli insanları görevlendirerek, adaleti savunarak ve kişisel çıkarların peşinde koşmayarak ülkeyi iyi yönetmesi, dış ilişkilerde de başka devletlerle yakın ilişkiler kurarak Qin Krallığı'na karşı koyması yönündeki arzusunu ifade eder. Çin'in ilk şiir antolojisi Shi Jing'den farklı bir anlatım biçimi izleyen Li Sao, şiirin anlatım gücünü eşi görülmemiş şekilde artırdı ve klasik Çin şiirleri için yeni bir ufuk açtı.

Qu Yuan'in diğer önemli eseri “Göğe Sormak”, Çin edebiyatında benzeri görülmeyen değişik bir şiirdir. Bu şiirde göğe yöneltilen 172 soruya yer verilir. Bu sorular, astronomi, coğrafya, edebiyat ve felsefe gibi birçok alanı kapsıyor. Bu eser, şairin geleneksel değer yargılarını sorgulama cesaretini ve gerçeği arama ruhunu sergiler. Qu Yuan'in “Jiu Ge” (Dokuz Şarkı) adlı diğer bir eseri, halk arasında yaygın olarak söylenen ağıtlar temelinde yazılan bir dua-şiir koleksiyonudur. Bu eserde yer alan şiirlerde, çok sayıdaki tanrılar arasında ve insanlar ile tanrılar arasındaki aşklar anlatılıyor.

Qu Yuan, eserlerine birçok sıra dışı düşünce kattı. Qu Yuan, çiçek, ot ve ağaçlara insan karakteri vermek ve pek çok peri imajı yaratmakla, kendi yüce ruhsal dünyasını anlatmaya çalıştı. Dolayısıyla Qu Yuan'ın eserlerini okurken, şairin kullandığı dilin güzelliği ve sıra dışı benzetmelerin yanı sıra, sahip olduğu yüce ruhu ve derin vatan sevgisini de görmek mümkün. Qu Yuan, bin yılı aşkın süredir Çinlilerin en çok sevdiği klasik şairdir.