Çin Mimarisi: Bahçecilik Mimarisi

Uzun geçmişe dayanan Çin bahçecilik mimarisi, dünya bahçecilik tarihinde çok önemli bir konuma sahip olmuştur. Çin’in saray bahçecilik mimarisi üç bin yılı aşkın süre önce ortaya çıkmıştır. Sonra da Çin’in başkentleri ve ünlü şehirlerinde sayısız bahçe yapısı inşa edilmiştir. Çin’in değişik tarzlardaki şehir bahçe yapıları, dünyanın üç büyük bahçecilik sisteminde parlak bir konum edine gelmiştir.

Dağ ve akarsu manzaraları yaratmayı ve yansıtmayı amaçlayan Çin bahçecilik mimarisi özgün özellikler taşımıştır. Çok çeşitli oluşumlarda meydana gelen Çin bahçecilik mimarisi, yapay ve doğal güzellikleri kaynaştırarak eşsiz manzaralar yaratmıştır. Doğadan kaynaklanmasına rağmen doğadan daha güzel manzara yaratabilen Çin bahçecilik mimarisi, yapıların dağ ve akarsu manzaraları arasında saklı bir şekilde yerleştirilmesiyle doğanın güzelliklerini daha yüksek bir düzeye götürmüştür.

Büyük alanlarda kurulan ve ihtişamlı görünüme sahip olan imparator bahçeciliği ile küçük ancak ince ve zarif olan halk bahçeciliğini kapsayan Çin bahçecilik mimarisi, coğrafi koşullardan sonuna kadar yararlanmış; çiçekleri, çimenleri ve ağaçları, avlu, koridor ve levhaları akılcı şekillerde yerleştirerek dağ ve akarsu manzaralarını canlandırmış, “mimari zevki” en iyi şekilde yansıtmıştır. Çin bahçecilik mimarisinin ortamları, devletin yönetildiği ortam, kutsal ortam ve doğal ortam olarak üçe ayrılmıştır.

Bahçecilik mimarisinde topluma karşı gerçekçi bir tutum izlemeyi ve sorumluluk üstlenmeyi, ahlak ve görgü kurallarıyla siyasi içeriğe önem vermeyi kapsayan Konfüçyüs’ün düşüncelerini yansıtan ortam, devletin yönetildiği ortamdır. Bu, imparator bahçecilik mimarisinde en çok görülen bölümdür. İmparator bahçecilik mimarisinin ünlü bir örneği olan Yuanmingyuan’ın manzara alanlarının yarısı, bu ortamdan oluşmuştur.

Romantizmi zevk düşüncesi olarak kullanarak doğal ve sade bir şekilde yaşamayı, bedenle ruhu beslemeyi kapsayan Taoculuğun düşüncelerini bahçecilik mimarisinde özenle yansıtan ortam, kutsal ortamdır. Bu ortamı, Pekin’deki Yuanmingyuan’da bulunan Peng Adası (efsaneye göre Peng adası, kutsal insanların Bo’hai denizinde oturdukları adadır) ve Yao Platformu (efsaneye göre Tanrıça’nın oturduğu yer), Sichuan eyaletinin Qingcheng Dağı’nda yer alan Guchang Taoist Tapınağı ve Hubei eyaletinin Wudan Dağında yer alan Nangong Sarayı gibi imparator bahçecilik mimarisi ve tapınak bahçecilik mimarisinde yaşamak mümkündür.

Bahçecilik mimarisinin, sahiplerinin zevklerini ve düşüncelerini yansıtmaya önem veren doğa ortamına, Çin’in Song Hanedanı döneminde inşa edilen Sushunqin’e ait Canglang Pavyonu ve Simaguang’a ait Dule Parkı gibi edebi nitelikli bahçecilik mimarilerinde rastlanabilir.

Doğal manzaralara ve ziyaretçilerde iyi duygular uyandırmaya önem veren Çin bahçecilik mimarisinin, uzam bilgisi ilkelerine ve mimariye önem veren Batı bahçecilik mimarisinden ayırt edici özelliği, doğa ile insanın uyumu ve birleşmesidir.

Suzhou bahçecilik mimarisi

(Suzhou bahçecilik mimarisinden bir parça)

1997 yılında Dünya Mirasları Listesine alınan antik Suzhou bahçeciliği, Çin bahçecilik mimarisinin simgesi olarak kabul edilir. 2 bin yılı aşkın bir geçmişe dayanan Suzhou bahçecilik mimarisine bağlı onlarca bahçecilik mimarisi örneği varlığını günümüze kadar koruyabilmiştir. Suzhou bahçecilik mimarisinin yapılarının çoğu, küçük bir alanda değişik sanat teknikleriyle yapılmıştır. Sınırlı bir alanda Çin resimlerine özgü zevklerle Çin’in Tang ve Song hanedanları dönemlerinde yayılan şiirlerdeki düşünce ve duyguları yansıtarak küçük alanda büyük manzaralar yaratmayı amaçlayan Suzhou bahçecilik mimarisi, süs dağları, ağaçlar, pavyonlar, binalar, platformlar, havuzlar ve köprülerle dekore edilmiştir. Canglang Pavyonu, Shizilin Parkı, Zhuozheng Parkı ve Liu Parkı, Suzhou bahçecilik mimarisini temsil eden yapıların başında gelir.

Yuanmingyuan Parkı

Yuanmingyuan harabeleri

Çin’in en ünlü imparator bahçecilik mimarisi olan ve “10 bin parkın manzaralarını bir araya getiren park” olarak adlandırılan Yuanmingyuan Parkı, Çin’in çeşitli bahçecilik mimari sanatlarını bir araya getirmesinin yanı sıra, bazı yabancı mimari üsluplardan da yararlanarak değişik parklar ve esrarengiz sanatsal sonuçlar yaratmıştır. Ancak insanlar günümüzde ne yazık ki, 1860 yılında İngiliz ve Fransız saldırganlar tarafından yakılan ve yağmalanan Yuanmingyuan Parkının eski güzelliklerini yalnızca parçalanmış kiremitler ve kalıntılara bakarak hayal edebilirler.

Pekin’in kuzeybatı varoşunda bulunan Yuanmingyuan Parkı ve ona bağlı Changchun ve Jichun (diğer adı Wanchun) adlı iki parkla “Yuanming San Yuan” olarak adlandırılmıştır. 347 hektarlık bir alanı kapsayan Yuanmingyuan Parkı, Çin’in Qing hanedanı döneminde inşa edilen beş ünlü imparator parkından (Xiangshan Dağı’ndaki Jingyi Parkı, Yuquan Dağındaki Jingming Parkı, Wanshou Dağındaki Qingji Parkı, Yuanmingyuan Parkı ve Changchun Parkı) en büyüğü olarak kabul edilmiştir.

Qing hanedanının imparatoru Qianlong tarafından “Yerkürenin ve imparatorların ziyaret yerlerinin en iyi bölgesi” övgüsüyle değerlendirilen Yuanmingyuan Parkının ünü, yabancı misyonerlerin parkın tanıtımını yaptıkları mektuplar ve raporlarla Avrupa’ya da yayılmış, 18. yüzyıldaki Avrupa bahçeciliğinin gelişmesini de bir ölçüde etkilemiştir.