Tarihsel Figürler: Han’ın İmparatoru Wu “Han Hanedanlığının En Büyük İmparatoru”

İmparator Wu, Han Hanedanlığının En Büyük İmparatoru (Resimleyen: Kiyoka Chu / Epoch Times)

M.Ö.141 – 87 yılları arasında iktidarda kalan Büyük Han Wu veya Wu Ti olarak bilinen Han Hanedanı imparatoru Wu, aynı zamanda cesur ve güçlü bir savaşçı olarak da bilinir. Geleneksel Çin tarihçileri tarafından en çok saygı duyulan ve sevilen Han imparatorudur.

On yedi yaşındayken “Jian Yuan saltanat döneminin ilk yılı” gibi Çin tarihi kayıtlarına referans olacak şekilde kutsal unvan verilerek taç giyme töreni başlatıldı. Tahta çıktıktan sonra, İmparator Wu sert yasaları hafifletme politikasını devam ettirirken bir yandan da merkezi hükümetin gücünü pekiştirmek için bir dizi önlem aldı.

Han hanedanlığının ilk başından itibaren, bir önceki imparatorların akrabalarına geniş topraklar verildi ve bu akrabalar merkezi hükümete ve imparatora zamanla tehdit oluşturmaya başladı. İmparator Wu bir yasa geçirerek bu kişilerin güçlerini azalttı. Yasa ile birlikte krallar ve dükler araziyi sadece ilk çocuklara değil ailenin tüm çocuklarına paylaştırabildiler. Bu sayede büyük topraklar küçük parçalara bölündü. Daha sonra adım adım merkezi hükümet bu arazileri eyaletlere bağladı. Bu yöntem ile birlikte eski devlet ve krallık kavramları değişti ve imparatora bağlı eyalet sistemine dönüştü.

İmparatorluğun kamu hizmetine sosyal elitler seçebilmek için, İmparator Wu her düzeyde yetkililerin seçkin insanları tavsiye etmesini ve bu insanların çıraklık veya burs ile hükümete hizmet etmek üzere eğitilmesini sağlayan bir sistem geliştirdi. Bu sayede yetenekli ancak daha az ayrıcalıklı olan insanların da kamu yönetimine girebilmesi için fırsat verilmiş oldu.

Ayrıca, İmparator Wu, Konfüçyanizmi devlet inancı olarak kabul etti ve başkentte Çin tarihinin ilk ulusal üniversitesi olan “İmparatorluk Üniversitesini” kurdu. Üniversitedeki ana dersler Konfüçyanizm odaklı idi ve ağır sınavları geçen öğrenciler kamu yönetimine giriyorlardı. İlk üniversite başarılı olduktan sonra, İmparatorluğun farklı yerlerinde Konfüçyanizm üniversiteleri ve okulları kuruldu. Kamu hizmetine giriş sırasında uygulanan tavsiye ve sınavlar sistemi imparatorun en önemli mirası oldu. Köle ve savaş mahkûmları gibi düşük sınıfa ait insanlar ilk kez onun hükümdarlığı döneminde önemli memur ve generaller oldular. Konfüçyanizmi devlet inancı olarak kabul etmek siyaset, toplum, Çin ve Doğu Asya Kültürü üzerinde derin bir etki yarattı.

İmparator Wu gelirleri artırmak için mali reform önlemleri de aldı. Varlık vergisini uygulamaya koydu ve etik olmayan tüccarlara karşı önlemler aldı. Demir, tuz ve alkol endüstrileri millileşen tekeller oldu. Ayrıca tarımsal üretimi arttırmak için hidrolik mühendislik projelerini yeniden başlattı ve ilk Çin tarım takvimi uygulamasını hayata geçirdi.

Bir önceki savunma politikalarını değiştirerek, her yöne doğru ülke topraklarını genişletti ve bu sayede büyük asker olarak adlandırıldı. İmparatorluk doğuda Kore üzerinde kontrolü ele geçirdi ve askeri güçler güney Çin ve Orta Vietnam içine yürüdü. En önemlisi, kuzey sınırda önemli bir tehdit oluşturan barbar göçebe kabilelere karşı savaşı kazanmak için azimliydi. Bu kabilelere karşı uzun yıllar savaştı ve birçok kabile liderini kontrol altına aldı. Han askerleri düşmanları uzaklaştırdı ve daha sonra Kırgızistan ve Özbekistan’a doğru genişleme devam etti.

Bu arada, imparator uzun ömürlü müttefiklik kurmak ve kültür alışverişinde bulunmak için uzak batı bölgesine Zhang Qian’i elçi olarak atadı. Bu sayede Han, batı bölgesi ve hatta Orta Asya bölgesi arasında daha fazla köprü kurulmuş oldu. Daha sonra Çin ipeği ve ürünleri Çin’in başkenti Chang’An’dan bugünkü İran’a ve daha batıya taşınmaya başladı. Bu yol tarihte “İpek Yolu” olarak da bilinir. Çin, Doğu’nun dünyası ve Çinliler de Han Çinlileri olarak isim yaptı.

İmparatorluğun yönetim sistemini kuvvetlendirmek amacıyla Wu, vali çalışmalarını denetlemek için 13 bölgesel müfettiş atadı. Bu müfettişlerin sorumluluğu başmüfettişe raporlamaktı. Başmüfettiş ise valilerin performansı, suiistimaller ve yolsuzluklar, yerel soyluların durumları ve insanların ilişkileri hakkında doğrudan imparatora rapor veriyordu. Bu Çin tarihinin ilk bağımsız sistematik teftiş yapısı olarak kabul edildi.

İmparator Wu, elli dört yıl iktidarda kaldı ve 70 yaşında öldü. Han Çin’i en büyük genişlemeyi onun döneminde yaşadı. Aynı dönemde sınırların genişliği Roma İmparatorluğunun büyüklüğünü aştı. Ancak bu durum yorgunluk ve yoksulluğu da beraberinde getirdi. Saltanatının son döneminde Tövbe Fermanı yayınlayarak yurttaşlarından geçmişteki hatalı askeri politikaları yüzünden özür diledi. Ancak askeri başarıları yine de ona Wu yani “savaşçı” unvanını kazandırdı.