Eski Çin Gelenekleri: Tahta Oymacılığı

Çin'deki tahta oymacılığı bütün dünyada ünlü bir sanat türüdür. En ünlü tahta oymacılığı Zhejiang eyaletinin Dongyang ve Wenzhou kentleri, Guangdong eyaletinin Chouzhou kenti ile Fujian eyaletinde görülür. Onların dışında Qufu, Nanjing, Suzhou, Jianchuan, Shanghai, Yonglin ve Quanzhou kentleri de gül ağacı, şimşir ve huş gibi ağaçlardan alınan ahşaplar kullanılarak yapılan tahta oymacılığıyla ünlenmiştir

Bütün bu yerlerdeki tahta oymacılığı, ahşabın alındığı yerin, ahşap seçme yönteminin ve oymacılık tekniğinin farklı olması nedeniyle, kendilerine özgü özellikler gösterir. Örneğin, Wenzhou kentindeki şimşir oymacılığı, Qing hanedanının son dönemine ait ressamların çizdikleri resimlerden esinlenerek şiirsel bir etki yaratır. Tahta oyma bıçaklarının altında ortaya çıkan figürler sade ve yumuşak olur.

Tahta oymacılığının iki çeşidi vardır. Bunlar, sanatsal oymacılık ve kullanım amaçlı oymacılıktır. Kullanım amaçlı tahta oymacılığını anlamak kolaydır. Bu tür oymacılık, örneğin ayaklı lamba, ayna çerçevesi, sarkaçlı saat dolabının tahta çerçevesi, paravan, kalemlik, takı kutusu, Budist heykel koymak için tahta raf, bina parçaları ve mobilyalardaki dekor parçaları veya başka birçok eşyada görülür. Bu eşyalardaki tahta oymacılığı, isteğe göre yapılır ve günlük yaşamda sıkça rastlanır. Bu tür oyma eserler genellikle tecrübeli yaşlı ustalar tarafından tasarlanır ve becerikli işçiler tarafından büyük sayılarda kopyalanır. Bu nedenle tasvir edilen konular ve bu konuların tasvir edilmesinde uyulması gereken belli kurallar ve yerine getirilmesi gereken işlemler vardır. Tabii, bu tür tahta oymacılığının en önemli aşaması başlangıçtaki tasarımdır.

Ancak en çok tasarlama unsuru içeren oymacılık çeşidi sanatsal oymacılıktır. Her eserin yapımcısının gösterdiği yaratıcılık gücü, estetik yaklaşımı, sanatsal ifade yöntemi ve tekniği, hatta eseri yarattığı sürede aniden gelen esin, bu eserin başarılı olup olmamasında belirleyici rol oynar. Sanatsal tahta oymacılığı, diğer oyma malzemeleri gibi, tahta parçalarının şekillerinden yararlanarak, yaşadığımız dünyadaki insanları ve diğer yaratıkları gerçeğe dayalı veya abartılı, ya da somut veya dönüştürücü şekilde işler. Örneğin tahta parçasının doğal şekli ve damarlarına dayanılarak, cesurca veya titizlikle oyulup, insanın dikkatini çeken bir eser yaratılır.

Bazı tahta parçaları ilk görüldüğünde anormal bir dış şekli olduğu anlaşılır, bazılarını ise iyice düşünmek gerekir. Bir oyma eserin güzel ve kaliteli olması yüzde 70 oranında ahşap malzemenin doğal damarlarına, yüzde 30 oranında ise ustanın oyma tekniğine bağlıdır.

Oymacılığın en basit, aynı zamanda en cüretkâr yöntemi, her şeyden önce bazı garip şekilleri olan bir ahşap parçası bulmaktır. Sonra bu parçayla uzun süre ve yakın bir duyguyla yüzleşmek gerekir; belki uzun bir düşünme süresinden sonra aniden bir esin gelir. Tamamlanan iyi bir tahta oymacılığı eseri, tıpkı dört mısralı şiirin son mısrası gibi, onu göreni ilk bakışta şoke eder. Genel olarak, iyi bir tahta oymacılık eseri, onu yaratan ustanın estetik değerlendirmelerini yansıtıp, kendi özelliklerini gösterir.

Tahta oymacılığı eserlerinden bazılarının her biri bağımsız bir eserdir; istenen herhangi bir yere koyulabilir; tabii en çok dolap içinde veya masa üstünde sergilenir; kimileri ise bazı eşyaların veya sanat eserlerinin bir parçası olarak kullanılır, hatta ev içindeki duvara asılır veya insanın karşısına kapı ile pencere üzerindeki kabartma şeklinde çıkar.