Çin Deyimleri ve Hikâyeleri: Üç Emir ve Beş Açıklama

Çince 三令五申 (sān lìng wǔ shēn) deyiminin anlamı, “üç defa emir vermek ve beş defa açıklama yapmaktır”. Bu deyim sıkça “tekrarlanan emir” olarak çevrilir, bir emrin ya da komutun durmadan tekrar edilmesi durumunu tanımlamak için kullanılır.

İlkbahar ve Sonbahar döneminin (M.Ö.770-476), ünlü stratejisti Sun Zi¹, aynı zamanda Sun Tzu olarak da bilinir, kendi yazdığı “Savaş Sanatı” kitabı ile beraber Wu devletinin kralını görmeye gitmiş. O, Wu ordusunu eğitmek ve devleti daha güçlü bir krallık haline getirmek için yardım teklifinde bulunmuş.

Kral, Sun’un stratejisinin çalışıp çalışmayacağını görmek için ilk olarak bunu bayanlar ile denemek istemiş ve Sun Zi’ye saraydaki 108 bayanı işe başlaması için vermiş. Kral bayanları çağırmış ve herkesin Sun Zi’nın emrini dinlemesi talimatını vermiş.

Sun Zi, genç bayanları iki takım haline ayırmış ve kralın sevdiği iki cariyeyi iki takımın başına lider tayin etmiş. Herkese bir silah verilmiş ve sıraya geçmeleri emredilmiş.

O, bayanlara davul kodlarını nasıl tanıyacaklarını ve dört yöne nasıl yürümeleri gerektiğini ayrıntılı bir şekilde açıklamış. Aynı zamanda onlara her zaman emirlerine itaat etmeleri gerektiğini tekrar tekrar söylemiş ve bunun neden gerekli olduğunu da açıklamış.

Sun Zi, bayanlara ileri, geri, sağa ve sola nasıl yürüyeceklerini öğrenip öğrenmediklerini sorduğunda, herkes açıkça anladığını söyleyerek cevaplamış.

Sun Zi ondan sonra eğitmeye başlamış. O davul çalmış ve onlara sağ tarafa yürümeleri emrini vermiş. Ama bayanlar emre göre hareket etmeyip, sadece gülerek şakalaşmışlar ve onu hayal kırıklığına uğratmışlar.

Sun Zi onları suçlamamış ve sadece, “Bu generalin hatası, çünkü belki de o emrini net olarak vermedi.” demiş. Ondan sonra Sun, birkaç defa daha farklı davul çalışlarının ne anlama geldiğini tekrarlamış.

Ondan sonra, bir kez daha davulu çalmış ve sola yürümeleri için emir vermiş. Komuta itaat etmek yerine, iki takım lideri de dâhil olmak üzere tüm bayanlar sadece kıkır kıkır gülmüşler.

Bu sefer Sun Zi sert bir biçimde demiş ki, “Emir net bir şekilde verildiğinde, eğer hala itaat etmezseniz, o zaman bu takım liderinin hatasıdır.” Ondan sonra iki takım liderinin idam edilmesini emretmiş.

Eğitimi izleyen kral şok olmuş ve iki cariyesini affetmesi için yalvarmış. Sun Zi krala, savaş alanında bir general askerlerine emir verirken her şeye hâkim olmalı, yoksa komutları dinlenmez veya itaat edilmez demiş.

İki cariye idam edildikten sonra, Sun Zi iki tane yeni takım lideri tayin etmiş ve eğitim devam etmiş. Herkes bu defa çok ciddi bir şekilde emirlerini doğru bir şekilde takip etmiş.

Sun Zi tarafından eğitilen Wu devletinin ordusu gittikçe daha güçlü bir hale gelmiş.

“Üç emir ve beş açıklama” veya “tekrarlanan emir” deyimi, “Büyük Tarih Kayıtları”² kitabındaki Sun Zi ve Wu Qi’nin biyografileri içindeki bu hikâyeden gelmektedir.

Not:

1. Sun Zi (孙子), M.Ö.544-496 tarihleri arasında yaşadı. O, hem efsanevi bir tarihi figür hem de askeri strateji üzerinde etkili “Savaş Sanatı” kitabının yazarı olarak Çin kültüründe önemli bir etki yarattı.

2. “Büyük Tarih Kayıtları” kitabı Çin tarihinin (M.Ö.2600 yılından M.Ö.87 yılına kadar) 2,000 yıldan fazla bir sürecini kapsamakta. Kitap, büyük tarihçi ve Çin tarihçiliğinin babası olarak kabul edilen Sima Qian tarafından yazıldı.