Geleneksel Çin Tıbbı: Geleneksel İlaçların Tarihi (4)

Bencao Gangmu

Geleneksel Çin ilaçları, geleneksel Çin tıbbının hastalığı önlemek, tedavi ve muayene etmek için kullandığı ilaçlardır. İlâçların kaynağı, doğadan işlenerek elde edilen maddelerdir. Aralarında bitkisel, hayvansal, madensel, kimyasal ve biyolojik maddeler bulunur. Geleneksel Çin ilaçlarının bulunuşu ve kullanılışı Çin’de binlerce yıllık geçmişe sahiptir. Geleneksel Çin İlaçları terimi ise bir isim olarak geç ortaya konuldu. Sadece Batı tıbbının Çin’e girmesinden sonra iki tıp arasındaki değişikliklerin tarif edilmesi amacıyla geleneksel Çin ilaçları da bir kelime olarak saptandı.

Çin tarihinde “Doktorun bir günde tattığı 100’den fazla çeşit bitki arasında 70’inde zehir olur.” hikâyesi yaygınlaşmaktadır. Bu hikâye eskiden halkın doğa ve hastalıkla mücadele ettiği dönemde, ilaçların bulunmasında, tecrübe kazanmak için çetin çaba harcadığını belirtir. Bu, üretim ve çalışmanın, geleneksel Çin ilacının menşesi olduğunu kanıtlar.

Çin’in Xia, Shang ve Zhou hanedanlıklarında (M.Ö. 22. yüzyılın sonundan 256 yılına dek), Çin’de ilaçlı içkiler ve ilaçlı sular yapılabilirdi. Xizhou Hanedanlığında (yaklaşık M.Ö. 11. yüzyıl-771 yılında) yayınlanan “Shijing” adlı bir şiir koleksiyonu, şimdiye kadar bulunan en erken ilaçları tarif eden kitaptır. Şu an bilinen en eski Çin tıbbı teorisi kitabı olan “Neijing” ise, bir dizi geleneksel Çin tıbbı teorisi ileri sürerek, geleneksel Çin eczacılığının temel teorisini oluşturur.

Şimdiye kadar bulunan en eski eczacılık kitabı olan “Shennong Bencaojing” adlı bitkisel ilaçlarla ilgili kitap, Qin ve Han hanedanlıkları arasındaki dönemde (M.Ö. 221-M.S.220 yılları) birçok tıbbî uzman tarafından toplanan bilgilerin özetlenmesiyle yazıldı. Bu kitapta yer alan 365 çeşit ilaç günümüzde hâlâ kullanılıyor. Bu eczacılık kitabının yayınlanması, geleneksel Çin eczacılığının esaslarının oluştuğuna işaret etti.

Tang hanedanlığında (618-1644) ekonominin gelişmesi, geleneksel Çin eczacılığının gelişmesini sağladı. Tang hükümeti, öncelikle dünyada “Tang Bencao” adıyla tanınan bitkisel ilaçlara ilişkin kitabın düzenlenmesi çalışmasını tamamladı. Tüm kitapta, toplam 850 çeşit bitkisel ilaç toplandı ve resimlerle tarif edildi. Dolayısıyla geleneksel Çin eczacılığı daha da geliştirildi.

Ming hanedanlığına kadar (1368-1644), Çinli eczacı Li Shizhen, 27 yıl süren çalışmayla, ünlü geleneksel Çin eczacılığı eseri olan “Bencao Gangmu”yu tamamladı. Kitabın tamamında 1892 çeşit bitkisel ilaç tarif edildi ve bu, Çin’in bitkisel eczacılık tarihindeki en büyük bitkisel ilaç koleksiyonu oldu.