Eski Çin Gelenekleri: Geleneksel Çin Protokollerinde Çay (5)

Çin, protokole önem verilen bir ülkedir. Konuklara çay ikram etmek de, Çin halkının geleneksel ve en çok yapılan ikramlarındandır. Eski zamanlarda içme yöntemi ne kadar basit olursa olsun, çay yavaş yavaş konuklara sunulan içeceklerden biri oldu. Eve bir konuk gelince ev sahibi ona hemen bir bardak veya bir kâse sıcak çay sunarak, dostluk duygularını ifade ederdi. Çin tarihinde, zengin olsun fakir olsun, her aile konuğa çay sunardı.

Konuklara çay ikram etmek de, Çin halkının geleneksel ve en çok yapılan ikramlarındandır.

Konuğa sunulan çay yapraklarının kalitesine, ayrıca çayı demleme tekniğine büyük önem verilir. Bazıları, konuğun konumuna göre çay seçer; tabii, bu eleştirilen bir davranıştır.

Hikâyeye göre, Qing hanedanı döneminde yaşamış olan kaligrafi dâhisi olan ressam Zhen Banqiao bir defasında bir tapınağı ziyarete gitmiş. Tapınaktaki en kıdemli rahip, Zhen'in çok ucuz ve basit elbiseler giydiğini görünce, Zhen'in sıradan bir Budist olduğunu sanmış ve Zhen'e soğuk bir tavırla "otur" demiş. Küçük rütbeli rahibe de "çay" demiş. Ancak Yaşlı rahip, Zhen ile sohbet edince onun sıradan birisi olmadığını hissetmiş ve hemen Zhen'i ana salonun yanındaki bir odaya davet etmiş. Zhen'e "oturun", rahibe "çayı sun" demiş. Sohbet daha da devam edince yaşlı rahip, gelenin "Yangzhou'daki 8 garip insan" olarak tanımlanan 8 ünlü ressamdan biri olan Zhen Banqiao olduğunu öğrenmiş ve Zhen'i daha zarif ve daha sakin bir odaya davet etmiş. Birkaç defa Zhen'e "en saygın yere oturun" demiş, ayrıca küçük rütbeli rahibe "en iyi çayı sun" emri vermiş. Sohbet sonunda yaşlı rahip, Zhen'in bir kaligrafi eseri yazması için yalvarmış. Zhen bir düşünüp, Çincede Duilian adı verilen beyit yazmış. Beyitin bir cümlesi "Otur, oturun, en saygın yere oturun", diğer cümlesi ise "çay, çay sun, en iyi çayı sun". Beyiti okuyan yaşlı rahip çok utanmış ve Zhen'den özür dilemiş.

Aslında gelen misafirlere farklı çay sunulması doğrudur, fakat değişik çay misafirlerin toplumsal konumuna göre değil, alışkanlıklarına göre sunulur. Örneğin Çin'de bir kuzeyli, özellikle kuzeydoğulu için, yeşil çayın yerine, kaliteli bir bardak yasemin çayı daha iyidir. Çünkü kuzeyli ve kuzeydoğulular yasemin çayını tercih eder.

Çin halkının misafirperverliği, çay içmeye kapsamlı şekilde yansıdı, bu gelenek bugüne kadar korundu. Güney Song döneminde, bugünkü adı Hangzhou olan Lin'an kentinde her yılın Lixia sezonunda her aile yeni çayı demler, yanında kuruyemişlerle birlikte akraba ve yakınlarına hediye eder. Bu gelenek, bugünkü Hangzhou kentinin banliyösünde hala görülüyor.

Çin genelindeki kırsal kesimlerde yeni yılda eve misafirler gelince, ev sahibi mutlaka çay demler, şeker, tatlı ve kuruyemişlerle birlikte misafirlere ikram eder, yeni yılını kutlar. Çin’in sınır bölgelerinde yaşayan azınlık etnik grupların da misafirperverliği ve bir takım protokolde söz konusudur. Eğer bir Moğol çadırına girerseniz, ev sahibi mutlaka sizi ayakta karşılar, mis kokan sütlü çay ile şeker ve kurabiye sunar; Eğer Bulang etnik grubuna mensup bir aileye giderseniz, ev sahibi mutlaka çay ve tatlı patates kızartması çıkarır.

Çay, nadiren gelen misafirlere sunulmanın yanı sıra, resmi ziyafette de kullanılır. Yemekten önce çay ve sohbet, yemekten sonra tekrar çay ve sohbet, hiç de can sıkıcı değildir.

Modern çağa girilince, çay protokolü eski hanedanlara göre çok basitleşti, özellikle çay takımı fevkalade basitleşti. Çay takımı genellikle kapaklı porselen bardak veya kapaksız cam bardaklardan oluşuyor. Çok sayıda misafir gelince ev sahibi çayı demlik içinde demler, sonra bardakların içine döker. Herkes aynı demlik çayı paylaşır.

Yurt dışında, misafire çay ikram etme çok yaygın bir gelenektir, tabii Çin'in çay içme alışkanlığının derin etkisi var. Japonlar, tıpkı Çinliler gibi, çayı çok seven bir halktır. Japon halkı çay protokolüne özen gösterip, Sado adı verilen "çay töreni"ni oluşturdu. Tabii, Türkiye, Hollanda, İngiltere, ABD ve Fransa'da misafire çay ikram etme de en sık görülen bir protokoldür.