Antik Çin Hikâyeleri: Doğuştan Şair ve Yazar Su Shi

Su Shi, 1037-1101 yılları arasında yaşamış tanınmış Çinli edebiyatçıdır. Diğer adı Zizhan olan ve kendini Dongpo Jushi olarak adlandıran Su Shi, Çin’in güneyindeki Sichuan eyaletine bağlı Meishan’da doğdu. Babası, dönemin tanımış klasik edebiyat ustasıydı. Su Shi, ailesinin etkisiyle çocukluğundan itibaren büyük işler yapmaya karar verdi. Devlet memurluğu yaşamına atıldıktan sonra Su Shi, ülkeyi barışa ve refaha kavuşturmayı amaçlayan reformlara gönül verdi. Su Shi, gerek yerel yöneticiyken, gerekse saray memuruyken hep reform yanlısı bir tutum izledi.

Ancak doğuştan dürüst olan Su Shi, hükümetteki yolsuzluklara yaptığı açık eleştiriler yüzünden güç mücadelelerinin kurbanı oldu. Su Shi’nin yaşamının ikinci yarısı, siyasi açıdan hep acı içinde geçti. Su Shi, 43 yaşından sonra defalarca sürgüne gönderildi ve büyük acılar çekti. Buna rağmen Su Shi, Çin’in Konfüçyüs, Budizm ve Taoizm felsefelerini birleştirmeye çalıştı. Budizm ve Taoizm felsefeleri, onun ufkunu açtığı gibi yaşamın acılarına karşı iyimserliğini korumasını sağladı. Konfüçyüs felsefesi de onu ülküsü ve yaşamın güzellikleri için arayışlara devam etmeye itti. Bütün bu felsefelerin sayesinde Su Shi, benliğini ve namusunu korudu, dışarıdan gelen ciddi darbelere direndi.

Su Shi, dürüst ve gururlu bir insan olduğu gibi büyük dinamizme sahipti ve katı kuralları tanımazdı. Onun bu psikolojik özelliğine, Çin’in feodal toplumunun son dönemindeki edebiyatçılar hep hayran kalmışlardır. Bu yüzden “Dongpo Modeli” olarak adlandırılan Su Shi’nin davranış biçimi, Çin’de tam 800 yıl popüler olmuştu.

Doğuştan bir edebiyatçı olan Su Shi, şiir ve deneme konularında büyük başarılara imza attı. Su Shi’nin şiirleri, zengin biçimleri, özgün benzetmeleri ve soyutlaşmış ifadeleriyle ün saldı. Denemeleri ise onun edebiyat birikimini tümüyle ortaya koydu. Bu yüzden Su Shi, Çin’in Tang ve Song hanedanları dönemindeki sekiz büyük edebiyat ustası arasında en başarılı isim olarak kabul ediliyor. Uzun süre içinde Çin’deki edebiyatseverler, hep Su Shi’yi örnek almışlardı. Hatta halk arasında “Su Shi’nin yazılarını iyi bilenler et yer; Su Shi’nin yazılarını bilmeyenler, sebzeyle geçinir” şeklinde bir deyim bile vardı.

Su Shi en çok gezi denemeleri konusunda başarılı oldu. Örneğin Su Shi’nin “Ön Chibi” adlı denemesinde hafif rüzgârın estiği mehtaplı sonbahar manzarası, “Arka Chibi” adlı denemede ise yüksek dağlar ve yeni ay altındaki kış manzarası kâğıda döküldü. Şiirsel manzaraları düşüncelerle birleştiren her iki deneme, Song hanedanı dönemine ait edebi eserlerin temsili eserleri arasında yer aldı.