Eski Çin Gelenekleri: Duanwu Bayramı

Çin’in Ay Takvimine göre, 5. ayının 5. günü Duanwu Bayramı olarak kutlanıyor. Duanwu, Bahar Bayramı ve Güz Ortası Bayramı’yla birlikte “Çin’in üç büyük geleneksel bayramı”ndan biri olarak kabul ediliyor.

Bu bayram neden “Duanwu” olarak adlandırıldı. Aslında “Duan”, “ilk” anlamına gelir, “ilk 5” ise “Duanwu”dur. Çin takvimine göre Mayıs, “Wu” ayıdır, bunun için 5. ayının 5. günü de “Duanwu” olarak adlandırılır.

Duanwu Bayramının kaynağı hakkında birçok değişik açıklama var. Bazıları, Duanwu Bayramı’nın eski çağlardaki “Xiazhi” (21 veya 22 Haziran, güneş ışıklarının en uzun olduğu gün) hakkındaki geleneklerden kaynaklandığı, bazıları ise çok eski zamanlarda Yangtze Nehri boyunca yaşayan insanların ejderha totemine tapınmalarından kaynaklandığı görüşünü savunuyorlar. Ancak halk arasında en yaygın inanış Duanwu Bayramı’nın eski yurtsever şair Qu Yuan’ı anmayı amaçladığı biçiminde. M.Ö 3. yüzyıldaki Chu devletinde yaşamış olan Qu Yuan, vatanın düşmanlar tarafından işgal edilmesinden sonra çok üzülmüş ve kendisini 5. ayının 5. günü Guluo nehrine atarak intihar etmiş. Bundan sonra, halk vatanını çok seven Qu Yuan’ı anmak için nehre içine yapışkan pirinç doldurulan bambu parçaları atmaya başlamış. Daha sonra, içinde pirinç olan bambu parçaları Zongzi haline getirildi.

Zongzi

Zongzi yemek, Duanwu Bayramı’nın önemli geleneklerinden biridir. Çok eskiden “Jiaoshu” olarak da adlandırılan Zongzi, içinde yapışkan pirinç bulunan, saz ve bambu yapraklarıyla sarılı ve ince iplikle dörtgen ya da yastık şeklinde bağlanmış ve suda pişirilerek servise sunulan bir yemektir. Duanwu Bayramının arife akşamı her aile, bayramda yemek için Zongziler yaparak pişirir. Zongzi ayrıca hediye olarak da verilebilir. Duanwu Bayramı sırasında, insanlar karşılıklı ziyaretlerde birbirlerine kendi yaptıkları Zongzileri hediye ederler.

Duanwu Bayramında yenebilecekler arasında Zongzi’den başka, Çin’in bazı bölgelerinde özgün yemek ve içecekler de vardır. Örneğin, tuzlanmış ördek yumurtaları yemek ve kırmızı zırnık (Xionghuang) içkisini içme gelenekleri, halk arasında kötülükten korunma söylentilerinden kaynaklanmıştır.

Yemeklerden başka, Duanwu Bayramının çok özgün süs gelenekleri de vardır. Bayram günü, her aile kapısının önüne pelin otu (Ai Cao) ve su kamışı (Cao Pu) asar. Pelin otu ve su kamışı, ilaç amaçlı kullanılan iki çeşit ottur. Bu otlar, bir yandan kötülükten korunmak, öte yandan da yaz mevsiminin başlarında havanın çok yağışlı ve nemli olması nedeniyle zehirli böceklerin çoğalması nedeniyle hastalıkları önlemek için asılır. Bunun yanı sıra Duanwu Bayramı sırasında insanlar, “100 yıl yaşasın” diye çocukların bileziklerine beş renkli iplik dolar; kaplan ve kabak şekillerinde, içlerinde parfüm bulunan küçük kokulu çantaları dikerek ipek ipliklerle çocukların elbiselerine bağlar. Ayrıca çocuklara kaplan başı şeklinde ayakkabılar ve üzerinde kaplan figürlü nakışlar bulunan kumaş önlükler giydirirler. Bütün bu gelenekler, çocukların huzurlu, güvenli ve sağlıklı büyümelerini garanti altına alma anlamına gelir.

Ejderha kayıkları yarışması

Çin’in güneyinde bulunan Yangtze Nehrinin orta ve aşağı kesimlerinde, ejderha kayıkları yarışmalarının düzenlenmesi de Duanwu Bayramı’nın önemli unsurlarından biridir. Söylentilere göre, bu gelenek de şair Qu Yuan’la ilgilidir. Söylentilere göre, halk Qu Yuan’ın kendini nehre attığını duyunca onu kurtarmak için hemen kayıklarla olay yerine yetişmeye çalışmış. Daha sonra bu hikâye Duanwu Bayramı’nda ejderha kayıkları yarışması düzenleme geleneği haline geldi. Çin Ay Takvimi’ne göre, her yılın 5. ayının 5. günü nehir ve göllerin sahilinde düzenlenen ejderha kayıkları yarışması, görkemli bir bayram şenliğidir. Bazı yerlerde 50-60 ejderha kayığı birden yarışmaya katılır. Her kayığın başında, değişik şekillerde, tahta üzerine oyulan rengârenk ejderha başı bulunur. Her kayıkta davul ve gong sesleri göğü çınlatır, yarışmacıların haykırışları birbirine karışır, kayıklar birbirlerini kovalarcasına yarışır, sahilde de renkli bayraklar dalgalanır. İzleyicilerin “hurra” sesleriyle birlikte çekişmeli ejderha kayıkları yarışması, Duanwu Bayramının coşkusunu oldukça yükseltir.