Çin Deyimleri ve Hikâyeleri: “Kendini Besleyen Kişinin Elini Isırmak”

Çince “Kendini besleyen kişinin elini ısırmak” deyiminin Türkçe tam karşılığı “nankörlük” kelimesiyle aynı anlama gelmektedir. Bu deyim, ilk olarak Eski Han Kitabı’nın 76. Bölümünde yer almaktadır. Bu bölümde Batı Han Hanedanlığının (M.Ö.202-M.S.9) İmparator Yuan dönemindeki seçkin bir bilgin ve devlet lideri olan Zhang Chang ile ilgili hikâyeler kaydedildi.

Zhang Chang, Shandong bölgesindeki birçok soygun ve isyanı durdurabildiği için, başkente çağrılıp Büyükşehir Valisi olarak görevlendirildi ve devletin bütün önemli kararlarının alındığı toplantıya katıldı. İmparator Xuan onu sevdi, çünkü o hem pek çok bölgede vatandaşlara barış getirmeyi başarmıştı, hem de onun tavsiyelerinin hepsi geniş tarihsel bilgilere dayanmaktaydı.

Zhang Chang’ın, çok kibirli ve sıkça İmparatorun iktidarı hakkında negatif yorumlar yapan Yang Yun adında bir arkadaşı vardı. Bir defasında, İmparatoru karaladığından Yang Yun ölüm cezasına çaptırıldı ve onun akrabaları ve arkadaşlarının aşağı yukarı hepsi etkilendi ve görevlerini kaybettiler.

Bir gün Zhang Chang yardımcılarından biri olan Xu Shun’dan bir soygun olayını araştırmasını istedi. Fakat Xu Shun, ölüm cezasına çaptırılan arkadaşı yüzünden Zhang Chang’ın mutlaka çok kısa bir süre içinde görevinden alınacağını düşündü ve Zhang Chang’ın kendisine verdiği işi reddetti, üstelik evine dönüp dinlenmeye başladı.

Xun Sun diğer kişilere dedi ki, “Ben senelerdir Vali Zhang için çalıştım. Şu anda onun başına büyük bir dert geldi. Beş gün içinde, o mutlaka Valilik görevinden alınacak. Bu durumda, onun emrini hala dinlememe ne gerek var ki?”

Zhang Chang, Xun Sun’un laflarını duyduktan sonra çok kızdı ve Xu Shun’u ölüm cezasına çarptırarak öldürdü. Fakat verilen cezanın çok ağır olup olmadığı büyük bir tartışma yarattı.

Xun Shun’un aile üyeleri İmparator Xuan’a başvurarak Xu Shun’u öldürdüğü için Zhang Chang’ın da ölüm cezasına çaptırılmasını istediler. İmparator mecburen Zhang Chang’u cezalandırdı ve onu görevinden uzaklaştırdı.

Zhang Chang görevinden ayrıldıktan birkaç ay sonra, başkentteki sosyal güvenlik yine kötüleşti ve kimse bir çare bulamadı. İmparator, Zhang Chang’a bir talimat gönderdi ve ondan eski görevine geri dönmesini istedi.

Başkente dönüş yolunda Zhang Chang, geçmişteki olay ile ilgili İmparatora bir mektup yazdı. Mektupta, kendisinin Xu Shun’a hep çok iyi davrandığını ve hep görevinde yükselmesine yardım ettiğini söyledi. Xun Shun’un birden kendisine terbiyesizce davranmasının tek sebebinin ise sadece kendisinin belki de suçlu arkadaşından dolayı başına dert geleceğiydi ve bu yüzden büyük bir cesaretle dedikodu yaymaya başladı. Xu Shun’un bu şekilde yapması tıpkı birinin kendini besleyen kişinin elini ısırması gibiydi, eğer bu tür ahlaksızca davranışlar durdurulmazsa, o zaman herkese kötü bir örnek olacaktır diye yazdı.

Zhang Chang kaosu sona erdirdi ve başkente tekrar barış hâkim oldu.

Zhang Chang’ın Xu Shun’un nankör davranışını tanımlamak için kullandığı “kendini besleyen kişinin elini ısırmak” deyimi daha sonra nankör davranışlar için geniş çapta kullanılmaya başladı.

Not:

1. Eski Han Kitabı, aynı zamanda Eski Han Hanedanlığın Tarihi olarak da bilinir, Batı Han Hanedanlığı M.Ö. 202 – M.S. 23 tarihleri arasındaki tarihi kapsayan klasik bir Çin tarihi kitaptır. O, daha sonra ana olarak Ban ailesindeki bilginler tarafından M.S. 111 yılında tamamlandı. Han Hanedanlığı hakkında Han’ın Son Dönemi Kitabı ve Fan Ye tarafından yazılan Doğu Han Hanedanlığı (6 – 189 M.S.) dönemindeki başka klasik bir Çin tarihsel kitabı da bulunmakta.

2. Zhang Chang, seçkin bir bilgin, devlet lideri ve Han Hanedanlığı İmparatoru Yuan’ın danışmanıydı. Onun doğum tarihi kayıt edilmedi ama M.Ö. 48 yılında öldüğü bilinmektedir.

Çince metin: http://www.zhengjian.org/node/113411