Çin Deyimleri ve Hikâyeleri: Az Görmekten Dolayı Şaşakalmak

Eğer kişi görmemiş yâda fazla deneyimi yoksa ilk kez deve gördüğünde onu Buda’nın birçok görünüşünden biri olduğunu sanıp şaşıracak olması muhtemeldir. (Resimleyen: Sandy Jean/Epoch Times)

Bir zamanlar, deveyi ne duymuş ne de görmüş bir adam varmış. Bir gün, şehrin varoşlarındaki bir yola yakın bir tarlada yürüyüşe çıkmış. Güneşli bir günmüş, birçok kişi de tarlada çalışıyormuş ve adam bu manzaradan keyif alıyormuş.

Fakat birden sırtında iki kanbur olan bir yaratık görmüş ve onun ne olduğunu bilememiş. Adam çok şaşırmış ve “Aman yarabbi! Bu ne? Çabuk gelin, buna bakın!” diye bağırmış.

Onun şaşkın sesini duyan insanlar ellerindeki işleri bırakıp adamın bulduğu şeyi görmek üzere koşarak yanına gelmişler. Fakat ortada normalin dışında garip bir şey görememişler.

Gelen kişilerden biri adama, “Hey, birader! Niçin bağırdın?” diye sormuş.

Adam demiş ki, “Bu ata bakın. Sırtında iki tane korkunç kambur var.”

Adamın deveden bahsettiğinin farkına varmaları üzerine insanlar kahkahalara boğulmuşlar.

Bu hikâye daha sonra buna benzer bir durumu veya çok cahil birini tanımlamak için kullanılan 少見多怪 (shǎo jiàn duō guài) deyimi haline geldi. Bu deyim, “az görmüş, fazla şaşırmış” veya “az görmekten dolayı olağan şeylere bile şaşakaldı.” anlamına gelmektedir.

Bu ifade ilk olarak, geç Doğu Han döneminde (M.S. 25-220) Budizm’i dönüştüren ünlü Konfüçyüs âlimi Mou Rong tarafından yazılan “Bilimsel İncelemeler İle Şüpheleri Yerleştirme”¹ adlı bir Budist metnindeki diyalog içinde yer aldı.

Bu diyalog içinde, bir kişi, “Siz Buda’nın sıradan insandan çok farklı olan 32 özel görüntüsü ve 80 ayrıntılı özelliğinin var olduğundan bahsettiniz. Bu nasıl olabilir?” diye sormuş. Mou, “İnsan bir şeyi ne kadar az görürse bir o kadar şaşıracaktır; biri deveyi görür, fakat onu sırtında iki topak olan bir at zanneder.” diye cevaplamış.

Bu deyim bazen çok yaygın bir gerçeği şaşırtıcı bir haber olarak açıklayan bir kişiyle alay etmek için kullanılır.

Not:

1. “Bilimsel İncelemeler İle Şüpheleri Yerleştirme” (理惑論 veya Lihuo Lun) bir Çinli bilginin Çinlilere için yazdığı Budizm ile ilgili ilk kitaptır. Bu dikkat çekici yapıt içinde, Mou Rong basit bir şekilde Budizm hakkında sorulan soruları cevaplamaktadır. Budizm yabancı bir uygulama olduğundan ilk birkaç yüzyıl boyunca Çin’de ona karşı birçok itiraz vardı.

2. Mou Rong (M.S. 170 -?), Budizm’i dönüştüren Konfüçyüs bilgini. Üstat Mou, Mou Zi veya Mou Tzu isimleri ile de bilinir.