Eski Çin Gelenekleri: Xiaohan

12 aydan oluşan Çin Ay takviminde her bir ay ikiye ayrılıyor ve yarımşar aylık iki sezondan oluşuyor. İşte bugün bu yarımşar aylık özel sezonlardan biri, yani kış mevsimindeki 5. sezon olan Xiaohan'dan söz edeceğiz. Bu dönem, belki Türkçedeki "zemheri soğukları" denen zaman dilimi ile kıyaslanabilir.

"Küçük soğuk" anlamına gelen Xiaohan adlı sezon, bu yıl Ocak ayının 5'inde başlıyor. Xiaohan, hava değişikliğini gösteren bir sezondur. Xiaohan'ın arkasından Dahan, yani "büyük soğuk" adlı zaman dilimi gelir. Halk arasında bu zaman dilimiyle ilgili şu türden atasözleri, deyişler ve tekerlemeler çok yaygındır: "Xiaohan ve Dahan'da, soğuktan insan da kartopu olur", "Xiaohan sezonundan sonra ördek bile donarak ölür", "Her yıl büyük kar yağar, yağış üçüncü dokuzda yâda 4. dokuzda olur." Bu son atasözünde geçen "üçüncü dokuz" ve "dördüncü dokuz" ifadelerinin anlamı ise şu: Soğuk günler 9 tane 9 günlük döneme bölünür. Atasözünde, kar yağışının bu 9 günlük dönemlerden üçüncüsünde ya da dördüncüsünde başlayacağı bilgisi veriliyor.

Sözcüklere bakılacak olursa, Dahan adlı sezonunun, Xiaohan döneminden daha soğuk olması gerekir. Ancak konuyla ilgili meteorolojik kayıtlar, Xiaohan sezonunun Dahan sezonundan daha soğuk ve yılın yarımşar aylık 24 sezonundan en soğuğu olduğunu gösteriyor. İlk olarak Çin'in Sarı Nehir havzasında kullanılmaya başlamış olan Xiaohan ve Dahan sezonları bugüne kadar korundu.

Xiaohan sezonunda Pekin'deki ortalama hava sıcaklığı sıfırın altında 5 derece civarında; en düşük derece ise sıfırın altında 15 olur. Bu sezonda Çin'in kuzeydoğu bölgesinin kuzeyindeki ortalama hava sıcaklığı sıfırın altında 30 dereceye kadar iner; tıpkı bir buz dünyası olan bu bölgede ısı öğleden sonra bile sıfırın altında 20 dereceyi bulur. İç Moğolistan ve Sincan Uygur Özerk Bölgeleri ile Tibet Yaylasının kuzey kesimlerindeki hava sıcaklığı genellikle sıfırın altında 20 derece civarında seyreder. Bu sezonda Yangtze Nehrinin güney kesimlerindeki hava sıcaklığı 5 derece civarında kalırken, tarlalar yine yeşil olur. Ancak bazen kuzeyden öyle bir soğuk hava gelir ki, tarım üretimi büyük zarar görür.

Çin'in büyük bölümünde hava genel olarak soğuktur. Buğday, meyve ağaçları, sebzeler ve evcil hayvanlar kolayca donar. Bunun için köylülerin dikkat etmesi tavsiye edilir. Xiaohan sezonunda güney Çin'de buğday ve kolza gibi tarım ürünlerin gübrelenmesi gerekir. Ancak diğer bölgelerde soğuktan ve dondan koruma çalışmaları çok iyi bir şekilde yürütülmelidir.

Xiaohan sezonu, yılın en soğuk günlerine rastlar. Bu sezon, insanların spor yaparak sağlığını güçlendirmesinin tam zamanıdır. Tabii, herkes kendi koşullarına göre spor yapmalı, güçlü bir insan bile spor yapma tarzına özen göstermelidir.

Ayrıca Çinliler, soğuk havada beslenmeye önem verir. Söylenceye göre, Sarı Nehir havzasında yaşayan köylü aileler, Xiaohan zemherisinde "'Dokuzuncu 9 Gün' Soğuktan Koruma Resmi" yapıştırarak soğuktan korunmayı diler. Bugün şifalı "bitki çayları", Çinli vatandaşlarca soğuktan korunmanın en çok tercih edilen seçeneği oldu. Ancak Çinli beslenme uzmanları, Xiaohan sezonunun soğuk olması ve insanların enerji veren yemekleri seçmesinin normal olmasına rağmen, bu dönemdeki beslenmenin "özelliğine göre gıda alma" kuralına uygun yapılması gerektiğini vurguladı. İnsanlar, beslenmede hâlâ geçerliliğini koruyan "tabuları" kavramalı, özellikle gençler kendi vücut koşullarına göre yemekler seçmeli.

Genellikle bir gencin vücut metabolizması iyidir. Bunun için yaşlılara göre protein ve kalori miktarına daha fazla ihtiyaç duyar. Kalori kaynağı genel olarak karbonhidrat ve yağdan, karbonhidrat ise gıdalardan gelir. Bunun için gençler, yeterli gıda almalı, çok selülozlu ve az selülozlu yiyecekler arasındaki dengeyi korumalı, uygun miktarda yağ yemeli. Bunlara şifalı yemekler yerken özen gösterilmeli. Gençlerin kendi özellikleri var. Kimilerin yüzlerinde sivilceler var. Sivilceler, gençlerinin hep canını sıkar. Durumun hafifletilmesi için sivilceleri olan bir genç, ılık suyla yüzünü yıkar ve duş alır, yağlı, acı ve soğuk yemekleri az yemesi, bol bol sebze ve meyve tüketmesi tavsiye edilir.

Tabii bu önerileri sıralarken, soğuk günlerde enerji veren hiç yemeğin yenmemesi gerektiğini söylemiyoruz. Çin'de bir atasözü vardır: "Üçüncü 9 günlük dönemde iyi beslenen, ertesi yıl ağrı çekmez". Çin tıbbına göre, bahar, yaz ve sonbahardan sonra insan vücudundaki enerji azalır, bunun için kış mevsiminde zamanında yenen yemeklerle beslenmeli; böylece soğuktan korunabilir ve ertesi yıl az hasta olunur. Şifalı bitki kökleri ile etlerle yapılan çorbalar da en iyi seçeneklerden sayılır.