Tarihsel Figürler: Su Shi "Song Hanedanlığında Yazı Okulu 'Haofang'ın Büyük Kurucusu"

Su Shi, Song Hanedanlığında Yazı Okulu “Haofang”in (kahramanlığı terk etmek) Büyük Kurucusu (Resimleyen: Blue Hsiao / Epoch Times)

Su Shi (M.S. 1036-1101), Kuzey Song Hanedanlığında tüm edebi formların büyük yazarı, ressam ve kaligraftı. Haofang (kahramanlığı terk etmek) yazı okulunun kurucusu olarak görülüyordu ve “Tang ve Song’un Sekiz Büyük Ustası” olarak saygı görüyordu.

Edebi bir aileye doğan Su, çok erken yaşında tarih ve Konfüçyüs edebiyatını çalışmaya başladı. Bir genç olarak bölgede antik ve güncel sosyal konularda yetenekli bir deneme yazarı olarak biliniyordu. 22 yaşında, kraliyet kamu hizmeti sınavını geçti ve ileri düzey sınavında birinci oldu. Merkezi devlet memuru adaylığı için ön koşul (Jinshi) ile ödüllendirildi.

Su, reformcu Bakan Wang Anshi radikal “yeni politikalarını/kanunlarını” lanse ettiği zaman hanedanlıkta geleceği parlak bir pozisyondan sorumlu oldu. Seyehatlarinde yeni kanunlardan bazıları nedeniyle sıradan insanların çilelerine şahit olan Su, imparatora bu kanunlara karşı çıkan bir mektup yazdı. Wang, Su’nun edebiyat yeteneğini takdir etmesine rağmen hanedanlıkta herhangi bir politik karşı gelişi hoş görmüyordu. Reformist ayrılıklardan gelen baskı altında Su, başkentteki politik karışıklıktan uzak kalmak için uzak yerlerde çeşitli memur pozisyonlarında olmayı tercih etti. Hizmeti sırasında, yeni kanunları sert zormalalar yerine belli derecede esneklikle yerel koşullara göre uygulamaya çalıştı.

1079’da Su, reformist grup tarafından imparatoru eleştirmekle suçlandı ve infaz edilmekten kıl payı kurtuldu. Huangzhou, Hubei vilayetine rütbesi düşürülerek gönderildi ve orada beş yıl kaldı. Su, Wang’e çok az karamsarlık veya içerleme gösterdi ve doğaya şiir yazmaya, resim yapmaya ve yemek sanatına yöneldi, Wang’e arkadaşca şiirler gönderdi. Su’nun politik görüşü reformistler ve muhafazakarlar ortasında olarak tariff edilebilir. 1086’da Sima Guang liderliğinde muhafazakarlar saltanatta hakimiyetlerini geri kazanınca başkente geri çağrıldı. Fakat, tüm yeni kanunların yürürlikten kaldırılmasına karşı olması nedeniyle yeniden sempati kaybetti. 1094’te Huizhou ve Hainan Adası’ndan sürgün edildi.

Su, birçok edebi formda usta olması sebebiyle benzerleri arasında çok beğeniliyordu. Genç yaşlarında Konfüçyüs’u çalıştı, fakat sürgün olduğu dönemde Taozim ve Budizm klasiklerinde uzman oldu. İyimserliği, büyük espri anlayışı ve hazır cevap açıklamaları yazılarda ve halk biliminde kayıt altına alınmıştı.

Su’nun kaligrafisi koleksiyon yapmak için pahalıydı ve sıklıkla Su’nun yazdığı notları büyük çapta koyun eti ile değiştirmek için kullanan bir askeri memur vardı. Ne zaman koyun etleri tükense, Su’ya resmi dökümanlar yollayıp geri cevap yazmasını istiyordu. Fakat sonradan aç gözlü hale geldi, ve Su gizli anlaşmayı ortaya çıkardı. Askeri memur yeniden alakasız dökümanlarla yardımcısını gönderdiğinde ve onay istediğinde, Su sadece sözlü olarak yanıt verdi. Yardımcısı gitmeyi reddetti ve yazılı olarak vermesini tekrar tekrar istedi, Su sonunda gülümsemesini saklayarak, “Amirine söyle, bugün hayvanları öldürmeyi yasaklıyorum.”

Su, Foyin adında bir Budist keşiş ile hayat boyu süren arkadaşlığı vardı (Buda’nın imzası). Arkadaşlıkları boyunca birçok espri ve hazır cevap paragraflar değiş tokuş ettiler. Su’nun bu keşiş ile yakın arkadaş olmadan önce, Budizm hakkında şüpheci ve alaycı bir bakış açısına sahip olduğu söylenir. Ünlü bir deyişte keşiş arkadaşı Su’yu överek Su Buda gibi oturmuş derken; Su, keşiş inek gübresi yığını gibi oturmuş demiş. Keşiş sadece gülümsemiş. Su gülümseyişinin anlamını aradığında, keşiş, “Buda benim ağızımdan ortaya çıkar ve inek gübresi (saçmalık) da senin ağzından.” demiş. Sonra ikisi de kahkahaya boğulmuş.

Su Shi bir keresinde tüm birikimini harcayarak bi rev satın almış. Taşınmadan önce, yeni evin yanında ağlayan yaşlı bir kadın olduğunu duymuş. Merhamet ederek, neden ağladığını sormuş ve kadın da evin atalarından kaldığını ve çocukları tarafından isteği dışında satıldığını söylemiş. Su detayları sorunca, kadının evinin henüz yeni satın aldığı ev olduğunu anlamış. Kadına evi geri vererek tapusunu hemen yakmış. Sonra Su eski kiralik yerine geri dönmüş.

Su Shi düzyazıda, kaligrafide ve resimde büyük başarılar kazandı. Su Shi’nin çoğu hayat gözlemi ve doğa gezileri hakkında olmak üzere 2700’den fazla korunmuş şiirleri bulunmaktadır. Şiirleri ihtişamı, hayali, dinlenceyi ve sadeliği ön plana çıkarır. Doağ sahneleri ve felsefeyi anlatmak için sık sık canlı örneklemeyi kullanır. Özellikle, okuyucuyu sınırsız hayal gücüyle bırakmak için uzun mısralar birçok metaforlar içerir. Aynı zamanda okyucularına hayata karşı taze bir bakış açısı verebilmek adına, esprili kelimeleri kullanmakta da iyiydi. Şiirleri, düşünmeyi ve yapısal tartışmaları öne çıkaran, Song Hanedanlığı şiirinin önemli örneklerindendir.

Su Shi, M.S. 1101’de 64 yaşında öldü. Su, ölüm döşeğinde üç oğluna, “Hayatımda hiç kötü bir şey yapmadım ve eminim ölümümden sonra cehenneme gitmeyeceğim.” dedi.