Antik Çin Hikâyeleri: İpek Yolu

Tarihi İpek Yolu, eski Çin medeniyetini Batı'ya ulaştıran önemli bir kanal olmanın yanı sıra, Çin ile Batı arasındaki ekonomik ve kültürel temaslarda önemli bir köprü işlevi de gördü.

İpek Yolu genel anlamda, Batı Han hanedanı döneminde Zhang Qian tarafından başlatılan, doğuda Chang'an şehrinden, batıda Roma imparatorluğuna kadar uzanan bir kara ulaşım hattıdır. İki güzergâha ayrılan İpek Yolu'nun güney güzergâhı, Dunhuang ve Yangguan geçidinden geçtikten sonra batıya doğru ilerleyerek Kunlun Dağları ve Conglin Dağlarını aşar, oradan da Da Rouzi (bugünkü Sincan Özerk Bölgesi ve Afganistan'ın kuzeydoğusu), Anxi (bugünkü İran) ve Tiaoshi (bugünkü Arap yarımadası) üzerinden Roma İmparatorluğu'na ulaşırdı. İpek Yolu'nun kuzey güzergâhı, Dunhuang ve Yumen geçidinden geçtikten sonra batıya doğru ilerleyerek Tianshan Dağları'nın (Tanrı Dağları) güney eteklerinden Conglin Dağlarını aşar, oradan da Dawan ve Kangju devletleri (bugünkü Orta Asya) üzerinden güney güzergâhıyla birleşirdi. Bu iki güzergâh, "Karadaki İpek Yolu" olarak da adlandırılır.

Bilinen "İpek Yolu"nun yanı sıra, pek bilinmeyen iki İpek Yolu daha vardır. Bulardan biri, "Güneybatı İpek Yolu" olarak adlandırılır. Sichuan eyaletinden başlayan bu yol, Yunnan eyaletinden sonra İravadi Nehri'nden geçerek Burma'nın kuzeyindeki Mogoko'ya ulaşır, sonra Çindvin Nehri'ni geçerek Hindistan'ın kuzeydoğusundaki Mopal'a, oradan da Ganj Nehrini izleyerek Hindistan'ın kuzeybatısından İran Platosu'na ulaşırdı. Bu İpek Yolu, bilinen "Karadaki İpek Yolu"ndan çok daha eskiydi. Çinli arkeologlar, 1986 yılında Sichuan eyaletine bağlı Guanghan şehri yakınlarında gizemli "Sanxing Dui" kalıntılarını tespit ettiler. Günümüzden 3 bin yıl öncesine ait olduğu anlaşılan "San Xingdui" kalıntılarından 142 santimetre uzunluğundaki altın sopa, dört metre yüksekliğinde "Kutsal Ağaç", farklı boyutlarda bronz insan heykelleri, büstler ve maskeler gibi Batı Asya ve Antik Yunan medeniyetlerinin özelliklerini taşıyan çok sayıda tarihi eser çıkarıldı. Uzmanlar, bu tarihi eserlerin büyük olasılıkla o dönemde Doğu ile Batı arasında yapılan kültürel değişimler kapsamında Çin'e getirildiğini düşünüyor. Bu varsayımın doğru olduğunun tespit edilmesi durumunda, buradan geçen İpek Yolu'nun günümüzden 3 bin yıl önce kurulduğunu söylemek mümkün olacak.

Karadaki İpek Yolları'nın yanı sıra bir de "Denizdeki İpek Yolu" vardı. Guangzhou limanından başlayıp Malaka Boğazını geçerek Sri Lanka, Hindistan ve Doğu Afrika'ya ulaşan "Denizdeki İpek Yolu"nun Song hanedanı döneminde oluştuğu, Doğu Afrika'daki Somali'de yapılan kazılarda çıkarılan tarihi eserlerle kanıtlandı.

Çin ile dünya uygarlığının başlıca beşiği olan ülkeleri bağlayan Denizdeki İpek Yolu, geçtiği ülkeler arasındaki ekonomik ve ticari temasları yoğunlaştırdığı için "Doğu ile Batı Arasındaki İletişim Yolu" olarak da nitelendiriliyor. Tarihi kayıtlara göre Marco Polo, Çin'e Denizdeki İpek Yolu üzerinden gelmiş, dönüşte yine Çin'in Fujian eyaletine bağlı Quanzhou limanından gemiye binerek bu yolu izleyip memleketi Venedik'e dönmüştü.