Eski Çin Gelenekleri: Fener Bayramı

Geleneksel Fener Bayramının kutlandığı Ay Takviminin ilk ayının 15. günü (bu yıl 24 Şubat'a denk gelmektedir) tüm Çin Yeni Yıl kutlamalarının da son günüdür.

Fener Bayramına, Yuanxiao, Yuanxi, Yuanye ve Shangyuan Bayramı da denilir. Fener Bayramı akşamı, Ay Takvimine göre yeni yılın ilk dolunay akşamıdır. O akşam, Çin’de halk arasında renkli fenerler asma geleneği vardır. Bu nedenle Fener Bayramı, “Yuanxiao Bayramı” olarak da adlandırılır.

Fenerleri seyretmek ve Yuanxiao yemek, Fener Bayramında yapılması gerekenlerden ikisidir. Fener Bayramı’nda niçin fener asılır? Söylentilere göre, M.Ö. 180 yılında Çin’in Batı Han Hanedanlığı İmparatoru Hanwendi yılın ilk ayının 15. gününde imparatorluk tahtına çıkmış. İmparator Hanwendi bunu kutlamak için ilk ayın 15. gününü Fener Bayramı olarak ilan etmiş. İmparator her yılın ilk ayının 15. günü akşamı saraydan çıkarak halkla beraber eğlenirmiş, her cadde ve sokakta da halkın seyretmesi için rengârenk fenerler asılırmış. M.Ö. 104 yılına girildiğinde Fener Bayramı, resmen devletin önemli bayramı olarak ilan edildi. Bu karar sayesinde Fener Bayramı’nı kutlama boyutu daha da genişletildi. Belirlenen kurallara göre, umumi yerlerde ve her ailede fenerler asılmalı, rengârenk kurdeleler ile süslenmeli, özellikle işlek caddelerde ve kültür merkezlerinde görkemli fener festivalleri ve fener sergileri düzenlenmeli. Yediden yetmişe kadar kadın erkek demeden herkes geceleri rengârenk fenerleri seyreder, fenerler üzerindeki bilmeceleri çözer ve ejderha fenerlerini oynatır. Bu kutlama etkinlikleri kuşaktan kuşağa devam ettirilerek gelenek haline geldi. Tarihi kayıtlara göre M.S. 713 yılında zamanının Tang hanedanı, başkent Chang An’da dev bir “fener dağı” yaptırdı. Yüksekliği 7 metre olan bu “fener dağı”nda 50 binden fazla renkli fener vardı.

Fener Bayramının fenerleri genel olarak renkli kâğıttan yapılmıştır. Fenerler üzerinde dağ, nehir, yapı, insan, çiçek, kuş ve hayvan figürleri çizilir. Bu fenerler arasında Çin özelliğini en çok taşıyan fener, “Hareketli At Feneri”dir. Bu, bir tür oyuncak fenerdir ve söylentilere göre, 1000 yılı aşkın tarihi vardır. Bu fenerin içine bir fırıldak takılmıştır, fener içindeki mum yanarken sıcak hava yükselerek fırıldağı döndürür ve fırıldağa bağlanan kâğıt atları koşturur. Kâğıt atların gölgeleri fener üzerine yansıtılır, sanki yüzlerce at koşmaktadır.

Yuanxiao

Fener Bayramı’nda Yuanxiao yemek de geleneklerden biridir. Song hanedanı döneminde (960-1279) bayramın kutlandığı günlerde halk arasında yeni bir yemek popüler hale gelmiş. İçinde reçel, ceviz, susam ve yerfıstığı ezmesi olan, yapışkan pirinç unundan masa tenisi topu şeklinde yapılan bu yemek, suda pişirildikten sonra tabağa konularak servise sunulur, çok lezzetli ve tatlıdır. Zamanla bu yemek kuzey bölgelerinde “Yuanxiao”, güney bölgelerinde ise “Tangyuan” ve “Tangtuan” olarak adlandırılmıştır.

Yuanxiao gelişerek bugüne kadar yaklaşık 30 değişik çeşidi bulunan bir yemek haline geldi.