Tarihsel Figürler: Zhang Qian “Batı’ya Giden Yolu Keşfeden Öncü”

Zhang Qian, İpek Yolu’nun öncüsü (İllüstrasyon: Zhiching Chen, Epoch Times)

Han Hanedanlığının kuruluşundan beri, göçebe Xiongnu (yüzyıllar sonra bazıları Hunlar olarak biliniyordu) kuzey ve batının en tehditkâr düşmanıydı. Han İmparatoru Wu’nun saltanatı sırasında, savunma dış politikası bırakılmıştı ve Çin İmparatoru, Xiongnu’ya karşı bir dizi saldırı başlatmıştı.

Batı bölgesinde (Xiyu), kralı Xiongnu tarafından öldürülmüş, Da Yuezhi adında Asyalı bir kabile grubu vardı. İmparator Wu, Da Yuezhi’ye askeri ittifak sağlamak üzere bir elçi göndermeye karar verdi. Fakat Da Yuezhi’ye ulaşabilmek için Xiongnu bölgesini geçmek gerekiyordu. Han’ın askeri memuru olan Zhang Qian, görevi tamamlamak üzere imparatorluk elçisi olmaya gönüllü oldu.

M.Ö.139’da, Zhang Qian yaklaşık yüz kişilik bir temsilci grubu ile batıya yola çıktı ve bu diplomatik görev olarak onun için bir ilkti. Ne yazık ki, yol üzerinde Hunların süvarisi tarafından yakalandılar. Qian, yıllarca esir edildi ve sonrasında bir Hun kadın ile evlendi, fakat duygularını sakladı ve görevini tamamlamak için uygun fırsatı bularak oradan kaçma fırsatını kollamayı asla bırakmadı.

On bir yıl sonra, en sonunda başka bir memurla kaçmaya karar verdi. Birçok zorlukla karşılaştıktan sonra Da Yuezhi’ye ulaştılar. Fakat o zaman politik atmosfer değişmişti ve Da Yuzehi’nin yeni kralı Xiongnu’ya saldırma niyetinde değildi. Zhang, Çin’e dönmeden önce, bir yıldan fazla zamanını geniş batı bölgesinde yerleşen değişik kabileleri ziyaret ederek geçirdi ve onların hayatları ve kültürleri hakkında belgeler oluşturdu, aynı zamanda bu kabilelere Çin kültürünü tanıttı.

Zhang, Çin’e dönüş yolunda yine Xiongnular tarafından yakalandı. Xiongnu, onun cesaret ve kararlılığından etkilenmesiyle hayatı bağışlandı. Bir yıl sonra, Xiongnu devletinde huzursuzluk çıkmasıyla tekrar kaçmaya karar verdi. Bu sefer Han’ın başkenti Chang’an’a döndü. 13 yıldır Çin’den uzak olması, Qian’ın batı bölgesinden büyük ölçüde bilgi getirmesini sağladı. İmparator Wu, Zhang Qian’ın yolculuğunu öğrendikten sonra, Xiongnu’yu yenmek ve topraklarını genişletmek için ilham kaynağı buldu.

M.Ö.119’da, Zhang Qian, Xiongnu’ya karşı mücadele için Tarım Havzasının İli vadisinin kuzeyinde Wusun Devleti ile ittifak kurma umuduyla batıya ikinci görevine başladı. Askeri ittifak başarısız olmasına rağmen, Zhang Qian batı bölgesinde diğer ülkeleri ziyaret etmesi için asistanını gönderdi ve Orta Asya bölgesindeki ülkeler ile iyi diplomatik ilişkiler kurarak bunu sürdürdü.

Zhang Qian’ın batıya olan iki uzun yolculuğu, Fergana, Sogdiana (Özbekistan) ve Bactria (Afganistan) da dâhil olmak üzere Orta Asya ve Batı Asya’daki çoğu ülkeyi kapsadı ve Çin, Orta Asya ve Orta Doğu arasındaki bağlantıları teşvik etti. Yonca tohumu, ceviz ve en üstün atlar Çin’e tanıtıldı. Bu arada Orta Asya ve Batı Asya, özellikle ipek olmak üzere Çin malları hakkında daha fazla bilgi edindi ve ticaret yolu daha sonra İpek Yolu olarak tanındı.