Çin Deyimleri ve Hikâyeleri: İstediği Şeyleri Yapacak Kadar Gücü Olmamak

Çin deyimi olan “力不從心” (lì bù cóng xīn), “istediği şeyleri yapacak kadar gücü olmamak” veya “kişinin planladığı şeyleri yapacak kapasiteye sahip olmaması” anlamına gelmektedir. Bu deyimin kaynağı, “Han’ın Son Dönemindeki Kitap”¹ içinde yer alan Ban Chao hakkındaki bir hikâyedir.

Ban Chao (M.S.32-102), Doğu Han Hanedanlığında (M.S.25-220) ünlü bir general ve diplomat idi. O, M.S.73 yılında Doğu Han Hanedanlığının ikinci imparatoru tarafından Batı Bölgelere (Orta Asya) gönderildi.

Ban Chao, ulusal bir düşmanı bastırmak ve 50’den fazla komşu ülkeye barış getirmek dâhil büyük katkılarda bulundu. Batı ticaret yollarını yeniden açtı ve güvenceye aldı.

M.S.88 yılında, Doğu Han Hanedanlığının dördüncü imparatoru tahtaya çıktı ve Ban Chao hala Batı Bölgelerdeki valilik görevine devam etti. İmparator ve bakanların hepsi onun yerini başka kimsenin dolduramayacağını kabul ettiler.

Herkesin güvenini sonucu, Ban Chao görevine sadakatle Batı Bölgelerde 30 yıl kaldı. Ban Chao yaşlanıp, bu süre boyunca memleketini ziyaret etmek için hiç fırsat bulamadığından, memleketini çok özledi.

Emekli olmak için imparatora bir sürü mektup yazdı, fakat izin alamadı. Buna tanık olan kız kardeşi, tarihçi ve edebiyatçı Ban Zhao doğrudan imparatora bir mektup yazdı.

Mektupta şöyle yazdı, “Batı Bölgelerde hizmet eden tüm devlet liderleri arasında Ban Chao en yaşlı olandır. O, neredeyse 70 yaşında oldu, üstelik güçsüz ve hasta. Artık daha önceki gibi güçlü de değil.”

“Onun saçları beyazladı, elleri titriyor, kulakları duymakta, gözleri ise görmekte zorlanıyor. Yürümek için bile artık baston kullanmak zorunda.”

“Eğer düşmanlar saldırırsa, korkarım Ban Chao’nun istediği şeyleri yapacak kadar gücü olmayacak. O durumda, imparatorluğun menfaatleri mutlaka etkilenecek ve Ban Chao’nun ünü, sadık hizmeti ve başarıları da mahvolacaktır. Ne kadar üzücü!”

Ban Zhao’nun mektubundan derin bir şekilde duygulanan imparator en son Ban Chao’nun geri dönüp emekli olması talimatını verdi. Ban Chao 71 yaşındayken memleketi olan Doğu Han’ın başkentine döndü ve döndükten bir ay sonra da öldü.

Daha sonra, insanlar bu hikâyeden “istediği şeyleri yapacak kadar gücü olmamak” deyimini oluşturdular. Bu deyim, İngilizce “ruh istekli ama beden zayıf” deyimine çok benzemektedir.

Not:

1. “Han’ın Son Dönemindeki Kitap” (後漢書, hòu hàn shū) ana olarak Fan Ye (M.S.398-445) tarafından derlenen klasik Çin tarihi eseridir. Kitap, M.S.6-189 yılları arasında Han Hanedanlığı döneminde yaşanan olayları içermektedir.