Çince Terim ve Simgeler: Bambu (竹 - zhu/cu)

Bambu, Çin’in en önemli doğal ürünlerinden biridir. Ev ve yapı iskeleleri için malzeme, kâğıt için hammadde sağlar. Bir deyiş vardır: ‘Adı, bambu ve ipek üzerine yazılsın.’ Bu hattatın fırçası ve bambudan yapılan kahverengimsi kâğıda bir göndermedir. Bambu filizi lezzetli bir gıdadır, şarap bambu yapraklarıyla tatlandırılır. Bambu plakalar bazen para yerine geçerdi. Çin’de oyuncak atlar bambudan (zhu ma) yapılır ve gençliğin simgesidir. Bambu, pratik kullanımı dışında, Çin şiirinde çok sık işlenen bir motiftir. Su Dongpo şöyle yazar: ‘Et yemeden yaşanır; ancak bambusuz yaşanmaz’ ve Bo Ju-yi, ‘Kuraklık zamanında herkesin bir endişesi vardır: ben ise, çam ağaçları ve bambular için endişe duyarım’ der.

Bambu yaprağının sarkık olması, içinin (kalbinin ) boş olmasındandır. Ancak boş bir kalp alçakgönüllülük demektir ve böylece bambu bu erdemi simgeler. Öte yandan bambu, her zaman yeşil ve değişmezdir ve bunun içinde yaşlılığın bir simgesidir; cılız ve kurudur ve yaşlı bir adama benzer. Rüzgâr estiğinde bambu ‘gülerek’ eğilir; Çince bambu harfleri, ‘gülmek’ harflerinin bir kısaltmasına benzer.

Eskiden patlarken çok yüksek ses çıkaran havai fişekler bambudan yapılırdı. Bunlar, cinleri kovmak amacıyla Yeni Yıl ve diğer kutlamalarda kullanılırdı. Cinlerin gitmesiyle huzur ve barışın geldiği düşünülürdü. Çince, ‘bambu’ ile ‘dilemek, dua etmek’ ve ‘patlamak’ ile ‘ilan etmek’in (bao) eşsesli olmaları da bu inanışla uyumludur. Bambudan yapılmış fişekleri patlatan çocukları tasvir eden bir resim, hediye edilen kişiye ‘Barış olmasını diliyoruz’ anlamında verilir. Bu dileği daha açık ifade etmek için bir vazo eklenebilir; çünkü vazo (ping) barış ve huzurun (ping-an) simgesidir. Bambu ve erik ağacı birlikte, karı kocayı temsil eder: resimde ebeveynlerin varlığı evlilikte mutluluk dileğinin ifadesidir. Bambu, erik ve çam ağaçları, ‘Kışın Üç Arkadaş’ıdır. Bambu dalı, beyazlar giymiş merhamet tanrıçası Guan-yin’in simgesidir.

Kuşkonmaz gibi sarımsı ve uçları sivri bambu filizleri, Çinli kadınların ‘küçük ayaklarına’ ve ince endamlarına benzetilirdi. Bitki resimlerinde geleneksel ‘Dört Asil Bitki’ –erik ağacı çiçeği, krizantem, orkide ve bambu ağacı- önemli rol oynar. Ünlü bir deyişe göre, sanatçının bambu resmi çizmeye başlamadan önce bir bambuya dönüşmesi gerekmektedir. Roger Goepper’in dediği gibi, ‘Bambu, hattatlık üzerine kurulmuş Doğu resim sanatının hem modeli hem temel unsurudur.’