Eski Çin Edebiyatı: Klasik Edebiyat Eseri "Shan Hai Jing"

Shan Hai Jing, 2300 yıl önce hüküm süren Qin hanedanının ilk döneminde yaratılan bir edebiyat yapıtıdır. Çin'deki sayısız efsanenin kaynağı olan bu eser, aynı zamanda en eski coğrafi ve kültürel ansiklopedidir. Shan Hai Jing, Çin'in eski çağlarındaki farklı milliyetleri ve jeolojik ortamı kayda geçirmiştir. Yapıtın içeriğinin büyük bölümünü, farklı tarihi dönemlerde Çin'de büyücüler tarafından gerçekleştirilen coğrafi araştırma kayıtlarının derlenmesi oluşturuyor; yapıt, biraz abartılı olmakla birlikte referans değeri taşıyor.

Shan Hai Jing'in yazarı ve yazılış tarihi henüz tespit edilemedi. Ancak Çinli bilginler, bu yapıtın tek bir dönemde ve tek bir kişi tarafından yazılmadığını savunuyor. Zengin içeriğinden ötürü Shan Hai Jing, Çin'in eski çağlarına ilişkin bir ansiklopedi olarak görüldü; hatta tarihi dönemlere ilişkin bir tarih ansiklopedisi olarak nitelendi. Yapıt, bugüne kadar, Çinli tarih uzmanlarının yanlarından eksik etmedikleri bir referans kitabı olma özelliğini hep korudu.

18 ciltlik Shan Hai Jing, toplam 30 bin kelimelik içeriğiyle, eski çağlarda Çin'de bulunan 100'den fazla küçük krallık, 550 dağ, 300'den fazla nehir ve komşu ülkelerin coğrafyası ile örf ve adetlerini anlatıyor. Kitap, tarih sırasına göre değil, coğrafi özelliklere göre yazılmış. Kitaba alınanların çoğu, güneyden başlayıp batıya, sonra kuzeye doğru devam ediyor, nihayet ana kıtanın ortasında sona eriyor.

Shan Hai Jing, efsaneleri ve folklorik özellikleri tasvir eden bir kitap. En ünlü efsane ise, Selle Mücadele Eden Dayu. Efsanede şunlar anlatılıyor: Çin'in eski zamanlarında ciddi bir sel felaketi meydana gelmiş, topraklar su altında kalmış. Sel felaketini önlemek ve tarımsal üretimi korumak amacıyla aşiret liderleri Dayu'yu su felaketiyle mücadeleye davet etmişler. Dayu başlangıçta babasıyla birlikte, sel felaketini setle önlemeye çalışmış. Ancak setlerde biriken sel suyu daha da güçlü olmuş ve kısa zamanda setleri yıkmış. Dayu birçok kere deneme yaptıktan sonra, bir gerçeği kavramış: Sel suyu sadece setlerle engellenemez. Gerektiğinde setler seli önler, gerektiğinde sel suyu boşaltılır. Bundan sonra Dayu çeşitli aşiretlere mensup gençlerle birlikte çalışarak basit aletlerle kanal açmaya başlamış. Efsaneye göre, evlendikten sonraki dördüncü gün evden ayrılan Dayu, çeşitli zorluklarla mücadele etmiş. 13 yıl süren mücadele boyunca Dayu, üç defa evinin önünden geçmiş, ancak eve girmemiş. Çetin çabalar sayesinde Dayu ve onu destekleyen halk sayısız kanal açmış. Böylece büyük nehirler düzenli şekilde denize akmış. Halk da yeniden huzura kavuşmuş.

Shan Hai Jing genel olarak, Çin'in dağları, kaynakları, gelenek ve göreneklerini konu alan büyük çaplı bir coğrafi yapıt olmakla birlikte, aynı zamanda Çin'in eski zamanlarına ait efsaneleri de derliyor. Shan Hai Jing'de yer alan öyküler, daha sonraki tarihi dönemlerde efsanelere kaynak oldu ve edebi yaratıcılık için örnekler sundu. Shan Hai Jing'deki efsaneler, Batı üslubundaki efsanelerle kıyaslandığında basit olmakla beraber, yine de "Çin edebiyatının mücevher ocağı" olarak görülüyor.