Antik Çin Sanatları: Wushu Nedir?

Wushu, Çincede "savaş sanatı" anlamına gelen bir sözcüktür. Tarih boyunca Wushu'nun kelime anlamı değişti. Wushu'nun içeriği ve uzantısı, tarih ve sanatın kendisinin gelişmesiyle değişti. Wushu, İlkbahar-Sonbahar ve Savaşan Devletler döneminde "dövüş sanatı" anlamındaki "Jiji" olarak adlandırılıyordu; Han Hanedanı döneminde yine "savaş sanatı" anlamına gelen "Wuyi" terimi ortaya çıktı ve Ming Hanedanı'nın sonlarına kadar kullanıldı. Qing Hanedanı'nın ilk zamanlarında, Güney Hanedanı'nda derlenen Wenxuan adlı kitaptan esinti alınarak, savunma sanatı anlamındaki Wushu kelimesi kullanılmaya başlandı. Wushu kelimesi, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra da kullanılmaya devam etti.

Tarihin gelişmesi ve ateşli olmayan silahların zamanla ortadan kaybolması, özel Wushu aletlerinin üretimi, antagonistik dallar ve yarışma kurallarının belirlenmesiyle, Wushu yavaş yavaş bir spor türü haline geldi. Bununla birlikte Wushu'nun içeriği, tarzı, kuralları ve yöntemlerinde büyük değişiklik oldu.

Unutulmamalıdır ki, Wushu her şeyden önce Çin'e özgü geleneksel bir dövüş sanatıdır. Wushu'da, tekmeleme, dövme, fırlatma, yakalama ve saplama gibi hareketlerle insanın saldırı, savunma ve dövüş kabiliyeti gösterilir.

İnsanlık tarihine baktığımızda, dövüş sanatı kavramının Çin'e özgü bir kavram olmadığını fark ediyoruz. Ancak dünyanın diğer bölgelerindeki dövüş sanatlarına göre Çin'deki Wushu, dövüş yöntemleri açısından daha zengin. Bunun yanı sıra, hem birleşik, hem de bölünebilen hareket tarzları barındırıyor. Wushu, içerdiği kurallar açısından, saf dövüş sanatının yanı sıra, insanın ruhunu geliştirmeye de özen gösteriyor. Bu, Çin'in geleneksel dövüş sanatının sportif özelliğini yansıtıyor.

İkinci bir önemli nokta daha var. Wushu bir spor dalı olarak, insanı yaralayan uygulamalı dövüş tekniklerinden farklı. Wushu'nun rutin hareketleri dövüş yöntemlerini içermesine rağmen, insanın vücut yapısını geliştirmeyi ve savunma niteliğindeki saldırı kabiliyetini yükseltmeyi amaçlıyor. Wushu, Çin halkı ve Çin geleneksel kültürünün özünü yansıtan bir spor; yani Wushu, sadece sıradan bir spor dalı değil, aynı zamanda Çin'in milli sporu ve Çin halkının akıl eseri olarak, bir açıdan da Doğu'nun milli kültürünü yansıtıyor.

Çin'deki Wushu'nun özellikleri

1. Spor dalı olmanın yanı sıra dövüş sanatını içeriyor

Wushu yaratıldığı ilk zamanlarda askeri kurallardan oluşuyordu. Geçmişteki askeri mücadelelerle sıkı bir ilişki içerisindeydi. Wushu'nun en büyük özelliği dövüş tekniklerini öğretmekti. Uygulama esnasında karşı tarafı yaralamayı, öldürmeyi veya etkisiz hale getirmeyi amaçlıyordu. Wushu, en etkin dövüş teknikleriyle karşı tarafı direnme gücünden yoksun bırakmaya çalışırdı. Bu tür dövüş teknikleri bugün hâlâ ordu ve kamuya ait güvenlik birliklerinde kullanılıyor.

Wushu, spor dalı olarak kabul edildi ama teknik açıdan saldırma ve savunma niteliğini kaybetmedi. Aksine, dövüş sanatını rutin hareketlerde saklamayı başardı. Teknik açından, günümüzde de eskiden uygulanan tekniklerle hemen hemen aynı içeriğe sahip. Spor düşüncesiyle hareket edildiğinde ise Wushu, yarışma kuralları tarafından sınırlanıyor ve karşı tarafa zarar vermeme ilkesine sadık kalacak şekilde uygulanıyor. Örneğin Wushu'nun San Shou dalında, vurulabilen vücut bölümleri ve koruma aletleri için ciddi kurallar belirlendi; kullanılan aletlerde de değişiklik yapıldı.

Rutin hareketler, Wushu'ya özgün bir ifade biçimidir. Rutin hareketlerden çoğu eski dövüş hareketlerinden biraz farklılaştı, ancak yöntem olarak dövüş sanatının özelliği korundu. Tekmeleme, dövme, fırlatma, yakalama ve saplama gibi hareketler yine rutin hareketlerin temelini oluşturuyor.

2. İç dünya ile vücut hareketleri arasında uyum sağlamak

Wushu, hareketlerin belirlenen kıstaslara uymasına özen gösterirken, aynı zamanda ruhu geliştirmeye de büyük önem veriyor. Wushu yapan kişinin iç dünyası ile dış dünya arasında uyum sağlanması ve bir bütünlük sağlanması, Wushu'nun en önemli özelliği. İç dünyasından kasıt, insanın yüreği ve ruhu, yani kalbinin hareketi ve Qi dolaşımı. Dış görünüş ve ruh, birbirleriyle sıkı bağ bulunan öğeler.

"İçinde ruhunu, dışarıda vücudu geliştirmek" Wushu yapanlar arasında yaygın olarak dillendirilen bir söz. Örneğin Taiji Boksu'nda yüreği ve vücudu birlikte geliştirmeye vurgu yapılır ve Taiji Boksu çalışan herkesin konsantre olup Qi dolaşımını düzenli hale getirmesi ve Qi dolaşımının öncülüğünde vücudu hareket ettirmesi istenir. Bir atasözü de şöyle diyor: "Birisi Wushu yaparken iki eli, iki gözü, vücudu, hareket yöntemleri, adımları, ruhu, Qi dolaşımı ve hareket gücü uyumlu olmalı". Bu, Wushu'nun bir kültür olarak, tarih boyunca eski felsefelerden, tıp biliminden ve estetik bilimlerden etkilendiğinin bir göstergesi.

3. Geniş kapsamlı esnekliği

Wushu zengin bir kurallar dizini, tarz ve içeriğe sahip. Antagonistik nitelikli San Shou, Tui Shou ve Duan Bin gibi çeşitlerin dışında kurallara ve gösteriye uygun boks ve alet kullanma talimatları bulunuyor. Farklı Wushu dalları için değişik hareket yapısı, teknik kıstaslar ve spor stilleri bulunuyor. Wushu dalları farklı yaş grubundaki insanlara uygun olduğu için, cinsiyeti ve vücut yapısı farklı olan insanlar kendi özel şartları ve hobilerine göre Wushu türü seçebilirler.

Wushu'nun yer ve aletlere olan ihtiyacı fazla değil. Wushu yapan birisi mekânın büyüklüğüne göre alıştırma tarzını seçebilir. Elinde Wushu aleti bulunmamasına rağmen, aletsiz talimat yapabilir. Wushu ayrıca, zaman ve mevsim koşullarından da çok az etkilenir. Wushu, diğer birçok spor dalına göre daha esnek olduğu için, halk arasında oldukça fazla rağbet gördü ve görmeye de devam ediyor.

Wushu'nun üstlendiği roller

1. İnsan sağlığını korumak ve savunmak

Wushu'nun rutin hareketleri çok çeşitli olduğu için, insan Wushu çalışırken, vücudunun hemen hemen her bölümünü kullanır. Sistematik Wushu kuralları, insan vücudunun tepki hızı, gücü, esnekliği, sabrı ve yumuşaklığını sınar. Vücudun her parçası hareket ettiği için, insan hem bedensel, hem de psikolojik açıdan kendisini geliştirir. Wushu'nun insanın iç organlarındaki kan dolaşımıyla, Qi dolaşımına büyük faydası olduğu da savunuluyor, Bunun nedeni olarak da Wushu'nun insanın kan ve Qi dolaşımı konsantrasyonuna özen göstermesi gösteriliyor.

Geleneksel Wushu sanatı öncelikle dövüş tekniklerine özen gösteriyordu, kendi avantajlarından ve düşmanın zayıf noktalarından faydalanmak, kendi zayıf noktalarından kurtulmak en çok izlenen iki kuraldı. Eski zamanlarda Wushu, kurallarla insanın yargılama ve tepki gösterme kabiliyetini yükseltmeyi hedefliyordu. Bu özellik, bugün kamunun güvenliğini sağlamayı amaçlayan birliklerle, polis ve sınır savunma birliklerinde hala pratikte kullanılabilecek öneme sahip.

2. İnsan ruhunu geliştirmek

Wushu, birçok açıdan insan ruhunu sınar. Wushu talimatlarını çalışmaya yeni başlayan birisi, ilk günlerde ağrı ve acılara dayanmalı, kışın soğuk, yazın sıcak demeden, yıl boyunca talimatları takip etmeyi sürdürmeli. Rutin hareketleri pratik yaparken hareketlerin birbirine benzer olmasına aldırış etmemeli, sabırlı olmayı öğrenmeli, zorluklara boyun eğmemeli. Güçlü rakiple karşılaşınca korkmama, cesaretli olma ve güçlüklere karşı koyma, Wushu yapanların sahip olması gereken belli başlı özellikler arasında.

"Wushu çalışırken insanı eğitmek", geleneksel Wushu öğretisinde izlenen bir ilke. Bu ilke doğrultusunda Wushu çalışan birisi önce protokolü öğrenmeli. Wushu ahlakı her şeyin önünde tutar. Wushu yapanlar, üstatlara saygı gösterir, arkadaşlara sempati besler, birbirlerine yardım eder, zayıflara eziyet etmez.. Şiddetli saldırma teknikleriyle ruhu geliştirmeyi birleştirmek, Wushu'nun takip ettiği geleneksel ahlak yaklaşımının bir yansımasıdır.

3. Zevk almak ve dostluğu pekiştirmek

Wushu hareketleri, güçlü veya yumuşak olsun, insana zevk verir, daha önemlisi insanlar arasındaki dostluğu pekiştirir.

Wushu etkinlikleri sayesinde insanlar Wushu tekniklerini tartışır, birbirleriyle fikir alışverişinde bulunarak dostlukları pekiştirirler. Wushu'nun dünyada yayılmasıyla, yabancı Wushu sevenlerle Çinliler arasında dostluk kurulmasına, Çin'i ve Çin kültürünü tanımalarına olanak sağlanıyor.